Jelita – jaki mają związek ze zdrowiem skóry?

Dzięki rozwojowi badań oceniających wpływ mikrobioty jelit człowieka na zdrowie pojawia się coraz więcej doniesień naukowych, wskazujących, że bakterie jelitowe mają istotny związek ze stanem skóry. Dowiedziono już, że kondycja skóry może zależeć od stanu jelit i mikrobioty, czyli mikroorganizmów w nich żyjących. Okazuje się, że wiele przewlekłych chorób skóry, szczególnie o podłożu zapalnym, powiązanych jest z występowaniem dysbiozy jelitowej, czyli zaburzeń składu mikroorganizmów jelitowych. Zaburzenia mikrobioty jelitowej zostały odnotowane u osób z atopowym zapaleniem skóry (AZS), łuszczycą, trądzikiem pospolitym i różowatym. Chcąc zaopiekować się skórą, warto więc uwzględnić powiązanie jelit i skóry! W tym artykule wyjaśniamy, jak to możliwe, że mikrobiota jelitowa ma wpływ na skórę. Jak zadbać o poprawę stanu skóry poprzez działanie „od wewnątrz”? Oto wszystko, co warto wiedzieć o zależności pomiędzy jelitami a skórą!

W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania:

• Czym jest skóra i jakie są jej funkcje?
• Jakie bakterie żyją na skórze i czy mikrobiota skóry ma znaczenie?
• Jaki związek mają jelita ze skórą?
• Jak zadbać o kondycję skóry?
• Czy można leczyć choroby zapalne skóry od środka – wspierając równowagę mikrobioty jelitowej?

Przeczytaj również: Trądzik różowaty – jaki ma związek z nużeńcem?

Skóra stanowi największy organ w ciele człowieka

W skórze można wyróżnić 3 główne warstwy: naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną. Ważny element skóry stanowi mikrobiota, a więc mikroorganizmy skórne, żyjące w obrębie naskórka. Powierzchnia skóry dorosłego człowieka ma około 2 m2 i może ważyć nawet 4 kg! Jakie pełni funkcje? Przede wszystkim skóra stanowi pierwszą linię obrony organizmu przed patogenami, oddziela wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego i chroni narządy oraz tkanki przed promieniowaniem UV. Pełni też mniej oczywiste funkcje, takie jak:

• komunikuje się z układem odpornościowym,
• odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego,
• zapewnia termoregulację (produkując pot),
• produkuje witaminę D i melaninę.

Warto też wspomnieć o funkcji diagnostycznej skóry. Niekiedy, pierwsze objawy rozmaitych chorób prezentują się właśnie na skórze różnymi zmianami, np. suchość w niedoczynności tarczycy, czy trądzik i pogorszenie stanu skóry w chorobach przewodu pokarmowego, np. celiakii czy nadwrażliwościach pokarmowych (głównie w przypadku alergii na nabiał, jajo czy gluten) – więcej na ten temat przeczytasz tutaj. Mówiąc o znaczeniu skóry, trzeba wspomnieć również o funkcji mikrobioty skóry człowieka.

Jakie bakterie żyją na skórze i jaka jest rola mikrobioty skóry?

Skóra jest czwartym miejscem w ciele człowieka pod względem ilości mikroorganizmów obecnych na jej powierzchni, zaraz za jelitami, jamą ustną i pochwą. Do mikrobioty skóry zdrowych osób należą bakterie np. Staphylococcus, Cutibacterium, ale też grzyby np. Candida oraz wirusy. Gdy mikroorganizmy te żyją w równowadze, to korzystnie działają na skórę. Oczywiście na skórze mogą też pojawić się mikroorganizmy potencjalnie chorobotwórcze np. nużeniec (Demodex) z grupy roztoczy. U osób z obniżoną odpornością, zaburzeniami stanu bakterii skórnych i starszych, Demodex może wywołać nużycę i trądzik różowaty, czy łojotokowe zapalenie skóry. O tym, jak sprawdzić, czy masz nużeńca i jak go leczyć przeczytasz tutaj.

Na skład mikrobioty skóry wpływają rozmaite czynniki, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne:

• poziom nawilżenia,
• zawartość i produkcja sebum,
• pH,
• temperatura,
• ekspozycję na promieniowanie UV,
• pielęgnacja skóry,
• stres,
• zanieczyszczenie środowiska,
• dieta.

Łatwo więc zrozumieć, że osoby narażone stres, niedobór snu, smog, alkohol, czy papierosy, mogą borykać się z zaburzeniami mikrobioty skórnej, niezależnie od tego, jak bardzo będą dbać o pielęgnację skóry. Warto pamiętać, że czynniki te działają niekorzystnie zarówno mikrobiotę skóry, jak i na stan mikrobioty jelitowej.

Zarówno w zaburzeniach dotyczących mikrobioty skóry, jak i stanu bakterii jelitowych, możemy mieć do czynienia z patologicznymi stanami skóry. Oba rodzaje dysbiozy sprzyjają rozwojowi chorób skóry. Zaburzenia mikrobioty jelitowej i skóry sprzyjają rozwojowi chorób skóry. Obserwuje się je m.in. w: łuszczycy, atopowym zapaleniu skóry (AZS), trądziku pospolitym.

Jak jelita wpływają na skórę?

Wiele badań naukowych pokazuje, że bakterie jelitowe mają wpływ na stan skóry. Wzajemna zależność pomiędzy skórą a jelitami może dziwić ze względu na odległość, jaka je dzieli. Oba te narządy mają jednak ze sobą więcej wspólnego, niż mogłoby się wydawać! Zarówno skóra, jak i jelito są mocno unerwione i ukrwione oraz niezbędne dla funkcjonowania układu odpornościowego. Jak jednak to się dzieje, że stan jelit odgrywa ważną rolę w zdrowiu skóry?

Wyobraź sobie, że jelita ze skórą są połączone dwukierunkowym szlakiem komunikacji. Nazywany jest on osią jelito-skóra. Mechanizmy tej zależności nadal nie są w pełni poznane. Wiele doniesień wskazuje na to, że ta dwukierunkowa komunikacja może zachodzić dzięki różnego rodzaju komunikatorom, m.in.: hormonom, komórkom układu odpornościowego czy substancjom produkowanym przez bakterie jelitowe (metabolitom bakteryjnym).

Działanie osi jelito-skóra, dobrze obrazuje to, co dzieje się pod wpływem stresu. Dla organizmu stresem może być zarówno doświadczenie psychiczne, jak i fizyczne, np. uraz, czy infekcja. W odpowiedzi na stres dochodzi do uruchomienia jednego ze szlaków komunikacyjnych w obrębie osi jelito-skóra. Aktywowana jest droga neuroendokrynna, łącząca działanie układu nerwowego oraz hormonalnego: oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) i dochodzi do wydzielania kortyzolu.

Stres i kortyzol mogą mieć wpływ na mikrobiotę jelitową, a także powodować zaburzenia bariery jelitowej, jej szczelności, a nawet zespół jelita przesiąkliwego (ang. leaky gut syndrome). Zwiększona przepuszczalność jelitowa może z kolei pobudzać układ odpornościowy i wpływać na nasilenie oraz rozwój stanów zapalnych, które oddziałują na skórę. W przypadku zapalnych chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry (AZS) czy łuszczyca obserwuje się zaburzenia na różnych poziomach funkcjonowania osi jelito-skóra.

Czy jelita i zaburzenia mikrobioty jelitowej mają znaczenie w chorobach skóry?

Zdecydowanie tak! Zaburzenia mikrobioty jelitowej i obniżona różnorodność mikrobioty jelitowej, mają związek się z wieloma patologicznymi stanami skóry. W przypadku niektórych chorób zapalnych skóry w jelicie występuje obniżona liczebność bakterii ochronnych z rodzaju Bfidobacterium. Z kolei w trądziku pospolitym, badania jednoznacznie wskazują na zaburzenia w obrębie bakterii odżywiających nabłonek jelitowy i produkujących krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, jak: Akkermansia muciniphila, a także bakterii ochronnych z rodzaju Lactobacillus, produkujących kwas mlekowy.

Co więcej, obecność chorób przewodu pokarmowego i stan jelit wpływać mogą na stan zdrowia skóry. Przykładowo, osoby z chorobami zapalnymi jelit (wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, chorobą Leśniowskiego-Crohna) czy celiakią, często doświadczają objawów skórnych, takich jak: rumień guzowaty, aftowe zapalenie jamy ustnej i łuszczyca.

Również obecność pasożytów układu pokarmowego: lamblii, glisty, owsików czy tasiemca, może spowodować zmiany skórne w postaci bąbli, pokrzywki i wysypki alergicznej. Z kolei infekcja Helicobacter pylori oraz zespół przerostu mikrobioty jelita cienkiego (SIBO i IMO) mogą być przyczyną trądziku różowatego. Podsumowując, można więc powiedzieć, że stan skóry stanowi odzwierciedlenie zdrowia jelit.

Jakie probiotyki w problemach skórnych?

Probiotyki to przecież nic innego jak korzystne bakterie jelitowe. Wiedząc o tym, jak istotnie mikrobiom jelitowy wpływa na skórę, nasuwa się pytanie, czy można wspierać ją probiotykami?

Z kolei szczep Lactococcus sp. HY449 wykazuje działanie przeciwbakteryjne i hamuje wzrost Cutibacterium acnes, czyli bakterii, która może powodować trądzik. Probiotykoterapia zwiększa też stężenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA z ang. short-chain fatty acids) w jelitach, a obniżenie ilości SCFA stanowi problem u dzieci z AZS i w trądziku. Dzięki tej właściwości, wsparcie bakterii jelitowych odpowiednią probiotykoterapią, może przyczynić się w konsekwencji do złagodzenia objawów AZS i trądziku.

W badaniach klinicznych wykazano także, że miejscowe stosowanie probiotyków i prebiotyków bezpośrednio na skórę, może poprawiać jej funkcję barierową i właściwości przeciwbakteryjne.

W zależności od tego, z jakimi patologicznymi stanami skóry mamy do czynienia, z pomocą mogą przyjść rozmaite szczepy bakterii probiotycznych. Warto więc zastosować celowaną i indywidualnie dopasowaną probiotykoterapię. Badania mikrobioty jelit wykonywane w Instytucie Mikroekologii, sprawdzają jej stan i zapewniają dobór terapii probiotycznej. Oceniają zarówno zaburzenia mikrobioty jelitowej, jak i liczebność korzystnych bakterii jelitowych istotnych dla skóry, w tym: ochronnych z rodzaju Lactobacillus i Bfidobacterium oraz odżywiających nabłonek jelitowy i produkujących krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe m.in. Akkermansia muciniphila. Dokładny zakres badań mikrobioty i więcej informacji na ich temat znajdziesz tutaj. Choć może wydawać się to skomplikowanie, wykonanie badania flory bakteryjnej jelit jest proste i całkowicie bezbolesne – wystarczy próbka kału pobrana samodzielnie podczas wypróżnienia. Dużym ułatwieniem jest to, że materiał do Instytutu można dostarczyć osobiście lub wysyłkowo. Następnie w laboratorium zespół specjalistów ocenia stan mikrobioty i wskazuje, jak odpowiednio ją wspierać, by przywrócić optymalne funkcjonowanie skóry, przewodu pokarmowego, odporności i całego organizmu.

Dieta dla zdrowej skóry i jelit

Należy podkreślić, że do sprawnego funkcjonowania mikrobioty skóry i jelit potrzebne jest też odpowiednie odżywienie. W chorobach skóry o podłożu zapalnym wsparciem okazuje się zastosowanie diety przeciwzapalnej. Dietę taką można wprowadzić na podstawie wyników badań nadwrażliwości pokarmowych np. ImuPro. Dzięki eliminacji produktów powodujących nadwrażliwość (alergię opóźnioną) można zmniejszyć nasilenie stanu zapalnego w organizmie. Taka dieta w połączeniu z odpowiednią suplementacją probiotyczną stanowi wsparcie dla skóry.

Co możesz zrobić dla swojej skóry?

W przypadku problemów skórnych możesz wykonać pakiet „Skóra” skomponowany przez specjalistów Instytutu Mikroekologii z myślą o holistycznym wsparciu zdrowia skóry i jelit. Obejmuje on kompleksowy zestaw badań, w tym: mikrobioty jelitowej, alergii i nadwrażliwości oraz celiakii, a także zalecenia terapii probiotycznej i dietetyczne oraz opiekę dietetyka – sprawdź. 

Źródła

1. Widhiati S I wsp. The role of gut microbiome in inflammatory skin disorders: A systematic review. Dermatol Reports. 2021
2. Sánchez-Pellicer, P I wsp. Acne, Microbiome, and Probiotics: The Gut–Skin Axis. Microorganisms 2022
3. Nam B I wsp. Regulatory effects of Lactobacillus plantarum HY7714 on skin health by improving intestinal condition. 2020
4. Sung M., Choi Y., Park H., Huh CS.: Gut Microbiome Characteristic in Mothers and Infants According to the Presence of Atopic Dermatitis. BioMed Research International 2022, 1-12