Nużeniec – co to jest?

Nużeńce to mikroskopijnej wielkości bezkręgowce, taksonomicznie należące do roztoczy (łac. Acari). U człowieka stwierdza się obecność nużeńca ludzkiego – Demodex folliculorum i nużeńca krótkiego – Demodex brevis. Bytują one głównie w gruczołach łojowych oraz mieszkach włosowych, najczęściej w okolicy oczu (brwi, rzęsy) i ust, uszu oraz owłosionej skóry. Pożywieniem opisywanych nużeńców są komórki nabłonka, lipidy oraz wydzieliny gruczołów łojowych. Występowanie nużeńca u ludzi wzrasta z wiekiem i u pacjentów powyżej 70. roku życia sięga nawet 90% populacji. Coraz częściej występuje on również u pacjentów z zaburzeniami odporności i innymi chorobami.

Nużeniec – jakie są objawy?

Zarażenie nużeńcem może przebiegać bezobjawowo, jednak u osób w podeszłym wieku, z obniżoną odpornością lub obciążonych innymi chorobami, mogą występować następujące objawy:

• mleczno-brunatne przebarwienia przesuszonej skóry,
• wykwity rumieniowo-grudkowo-krostkowe,
• złuszczanie naskórka,
• stan zapalny mieszków włosowych z rogowaceniem ujścia,
• trądzik różowaty,
• zapalenie okołoustne,
• łojotokowe zapalenie skóry,
• przewlekłe zapalenie brzegów powiek (zaczerwienienie oczu, świąd, pieczenie, łzawienie, wypadanie rzęs i brwi, łaskotanie),
• zespół suchego oka, nadwrażliwość na światło.

Nużeniec – co powoduje?

Chorobę wywoływaną przez nużeńce nazywamy demodekozą, lub nużycą, od nazwy rodzaju Demodex/nużeniec. Obecność nużeńca może sprzyjać nadkażeniom bakteriami – paciorkowcami i gronkowcami.

Jak można się zarazić nużeńcem?

Najczęściej przez kontakt bezpośredni lub przez przybory kosmetyczne i codziennego użytku np. ręcznik. Niestety istnieje również możliwość przeniesienia nużeńców w zakładach kosmetycznych i fryzjerskich o niewystarczającym reżimie sanitarnym. Nużeńce są szeroko rozpowszechnione i przenoszą się również z kurzem. Najlepszym sposobem zapobiegania jest odpowiednia higiena oraz dbanie o odporność na co dzień.

Zdjęcie 1. Nużeniec, widok z mikroskopu świetlnego (fot. M. Pazgrat-Patan, kierownik laboratorium Instytutu Mikroekologii).

Badanie na obecność nużeńca

W przypadku problemów skórnych warto wykonać badanie w kierunku nużeńca, ponieważ wyleczenie demodekozy może rozwiązać problem objawów skórnych. Diagnostyka polega na odpowiednim pobraniu materiału, czyli zeskrobin naskórka, brwi lub rzęs, z miejsc bytowania pasożyta i analizie materiału z wykorzystaniem mikroskopu świetlnego.

Jak przygotować się do badania nużeńca?

Przed przystąpieniem do badania, na obszar, z którego będzie pobierany materiał, nie należy stosować kremów, maści, nakładać makijażu, tuszu do rzęs ani samoopalaczy. Skóra twarzy – czoło, broda, okolice wokół oczu i ust, rzęsy, brwi muszą być wolne od środków pielęgnacyjnych. Twarz przed badaniem wolno umyć tylko wodą.
Pobranie materiału do badania możliwe jest na miejscu w Instytucie Mikroekologii w Poznaniu, po wcześniejszej rejestracji telefonicznej tel. 61 862 63 15. Pobranie wykonywane jest przez wykwalifikowanego diagnostę laboratoryjnego, a wynik dostępny jest po 2 dniach roboczych. Możliwe jest również samodzielne pobranie materiału do badania w domu i wysyłka do analizy w laboratorium. Maksymalny czas dostarczenia materiału do badania od momentu pobrania to 5 dni.

Nużeniec – jak leczyć?

Jak pozbyć się nużeńca? Najlepiej wykonać badanie w kierunku nużeńca i z jego wynikiem udać się do lekarza dermatologa. Lekarz przypisuje odpowiednie leki zawierające substancje przeciwpasożytnicze do stosowanie miejscowego. Ponadto w przypadku eliminacji zakażeń towarzyszących, np. bakteryjnych stosuje się antybiotyki. Dodatkowo dermatolog może zalecić odpowiednią pielęgnację zmienionych miejsc. W przypadku inwazji pasożytniczych nie zaleca się stosowania domowych sposobów lub kuracji proponowanych poza gabinetami lekarskimi.

Źródła
Raszeja-Kotelba B., Jenerowicz D., Izdebska J.N., Bowszyc-Dmochowska M., Tomczak M., Dembińska M.: Some aspects of the skin infestation by Demodex folliculorum, Wiad Parazytol. 2004, 50.
Marcinowska Z., Kosik-Bogacka D., Łanocha-Arendarczyk N., Czepita D., Łanocha A., Demodex folliculorum i Demodex brevis, w: Pomeranian Journal of Life Sciences Wol. 61, Nr 1, 2015.
Zhao Y.E., Guo N., Xun M., Xu J.R., Wang M., Wang D.L.: Sociodemographic characteristics and risk factor analysis of Demodex infestation (Acari: Demodicidae). J Zhejiang Univ Sci B. 2011, 12.
Diaz-Perez J.L.: Demodex mites in rosacea. J Am Acad Dermatol. 1994.
Kuźna-Grygiel W., Kosik-Bogacka D., Czepita D., Sambor I.: Objawowe i bezobjawowe inwazje Demodex spp. powiek u osób w różnych grupach wiekowych, Wiad Parazytol. 2004, 50.