Co się dzieje z mikrobiotą jelit wraz z wiekiem?

Mikrobiota jelit, czyli wszystkie mikroorganizmy, w tym bakterie i grzyby stanowią ważny element organizmu człowieka. Tak jak w ciele i jego wnętrzu, zmiany zachodzą również w strukturze tego mikroświata przez całe życie. Mikrobiota kształtuje się podczas dorastania, następie w wieku dorosłym ulega stabilizacji, a z upływem lat podlega procesowi starzenia. To naturalny proces, który dotyczy wszystkich komórek, narządów i układów organizmu wraz z wiekiem. Warto wiedzieć, że zarówno stan zdrowia oddziałuje na skład mikrobioty jelitowej, jaki i stan mikrobioty wpływa na funkcjonowanie organizmu, występowanie dolegliwości i chorób.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jak zmienia się mikrobiota jelit wraz z wiekiem?
• Jak u starszych osób proces starzenia wpływa na skład mikrobioty jelitowej?
• Jakie konsekwencje dla organizmu ma dysbioza i stany zapalne występujące podczas starzenia?
• Jakie znaczenie pełni oś jelita-mikrobiota-mózg?
• Jak możemy wspierać mikrobiotę w procesie starzenia?

Przeczytaj również: Dieta i mikrobiota a choroba Alzheimera.

Jakie zmiany zachodzą w mikrobiocie jelit wraz z wiekiem?

Skład mikrobioty podlega modyfikacjom podczas całego życia. Wpływają na to różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. W pierwszym 1000 dni życia człowieka mikrobiota kształtuje się. To, jaki ostatecznie kształt przybierze, zależy m.in. od stanu zdrowia i stylu życia matki podczas ciąży, przyjmowanych przez nią leków, rodzaju porodu i karmienia w pierwszych miesiącach życia. Innymi czynnikami są również: rozszerzanie diety, środowisko, przyjmowane przez dziecko antybiotyki i inne leki. Oczywiście po upływie pierwszych 1000 dni życia i okresu kształtowania, mikrobiota nadal jest modyfikowana przez różne czynniki zewnętrzne, a także to, co dzieje się w organizmie, przez cały czas życia organizmu. Również starzenie, które jest naturalnym etapem życia człowieka, wpływa na mikrobiotę. W starszym wieku, zwłaszcza po 70. roku życia, zmiany zachodzą w sposób wyraźnie widoczny w składzie mikrobioty jelitowej. Wynika to poniekąd z kumulacji skutków wielu stresujących wydarzeń, biologicznych aspektów starzenia się układu pokarmowego oraz dotychczasowego trybu życia i zmieniającego się stylu życia u starszych ludzi, a także sposobu żywienia osób starszych [1].

Jak procesy starzenia wpływają na jelita?

Zmiany mikrobioty jelitowej u ludzi starszych obejmują ogólne zmniejszenie bioróżnorodności i liczebności pożytecznych bakterii jelitowych, w tym bakterii ochronnych Lactobacillus i Bifidobacterium. Niestety w wieku starszym obserwuje się również zwiększoną ilości bakterii potencjalnie patogennych. Zaburzenia mikrobioty ludzi starszych mogą dotyczyć również zmniejszenia liczebności bakterii odżywiających nabłonek jelit m.in. Faecalibacterium prausnitzii, które produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) [1]. Postępujący proces starzenia powoduje więc brak równowagi pomiędzy bakteriami prozdrowotnymi i potencjalnie patogennymi, który określa się mianem dysbiozy jelit. Zmiany zachodzące w mikrobiocie wraz z wiekiem doskonale obrazuje poniższa grafika.

Konsekwencje zmian w mikrobiocie i stanów zapalnych u osób starszych

Fizjologiczne proces starzenia rozpoczyna zmiany układu pokarmowego, które obejmują zmiany w mikrobiocie oraz jelitowym układzie nerwowym. Wpływa to na motorykę przewodu pokarmowego oraz barierę śluzówkową i odporność. W konsekwencji powoduje to obniżenie zdolności ochronnych organizmu i sprzyja rozwojowi stanów zapalnych w obrębie układu pokarmowego [2]. Objawia się to zaburzeniami trawienia, metabolizmu, odporności. Co ciekawe, zmieniająca się mikrobiota wpływa też na temat starzenia mózgu. U starszych ludzi obserwuje się większą podatność na zaburzenia nastroju i choroby psychiczne. Co więcej, stany zapalne pojawiające się u starszych osób prowadzą do obniżenia funkcji poznawczych oraz kondycji fizycznej, co może utrudniać zachowanie zdrowego stylu życia i aktywności. Zmiany mikrobioty i wszystkie inne biologiczne aspekty starzenia, jakie wewnątrz organizmu człowieka zachodzą, mogą predysponować do zwiększenia ryzyka występowania chorób wieku podeszłego, takich jak:

• choroby Alzheimera i Parkinsona,
• stwardnienia zanikowego bocznego,
• chorób zwyrodnieniowych stawów,
• osteoporozy,
• chorób układu sercowo-naczyniowego,
• degeneracji mięśni związane z wiekiem,
• insulinooporności,
• cukrzycy typu 2,
• nieswoistych chorób zapalnych jelit (np. wrzodziejącego zapalenie jelita, choroby Leśniowskiego-Crohna),
• a także chorób nowotworowych [2].

Mikrobiota a temat starzenia mózgu

Mikrobiota jelit wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, ale także ulega modyfikacjom pod wpływem różnych stanów zdrowia. W związku z tym dysbioza jelit może być zarówno efektem starzenia i chorób, jak i stanowić czynnik, który wpływa na przebieg tych procesów.

Zależność tę obserwuje się również w działaniu osi jelita-mirobiota-mózg. Dzięki obustronnie przesyłanym sygnałom pomiędzy mikrobiotą jelit a mózgiem możliwe jest zachowanie równowagi w obrębie układu nerwowego, pokarmowego, a nawet immunologicznego [2]. Natomiast dysbioza jelitowa, która pojawia się u ludzi starszych, może powodować rozszczelnienie bariery jelitowej i powodować stan zapalny, który negatywnie wpływa na mózg i cały organizm. Może to powodować pogorszenie stanu zdrowia, czy też pojawienie się chorób oraz nasilać zaburzenia mikrobioty jelit. Wpływ zmian mikrobioty na funkcje mózgu i układ immunologiczny osób starszych obrazuje poniższa grafika.

Wsparcie mikrobioty i organizmu, by opóźnić starzenie

Starzenie dotyczy organizmów i jest naturalnym etapem życia każdego człowieka. Na dynamikę i przebieg etapów starzenia wpływa wiele czynników genetycznych i środowiskowych. O ile na czynniki genetyczne nie mamy większego wpływu, tak te środowiskowe inicjujące procesy starzenia, możemy modyfikować. W związku z tym warto zadbać o siebie, szczególnie w wieku starszym, aby w jak największym stopniu spowolnić proces starzenia. By opóźnić starzenie, zwróć uwagę na:

• Dietę – powinna być urozmaicona, a sposób żywienia osób starszych dostosowany do indywidualnych potrzeb zdrowotnych. Osoby starsze powinny spożywać pełnowartościowe posiłki. Należy zwiększyć spożycie świeżych warzyw, owoców, które ograniczają działanie wolnych rodników, czyli przyczynę procesu starzenia. W jadłospisie ludzi starszych nie powinno zabraknąć pełnoziarnistych produktów zbożowych, tłuszczów roślinnych, ryb, chudego nabiału i mięsa. Więcej o tym, jak dietą zadbać o zdrowie i mikrobiotę przeczytasz tutaj.
• Wodę – należy pić minimum 1,5l wody dziennie. U osoby dorosłej odpowiednie nawodnienie zapewnia spożycie 30-35 ml/kg m. c. wody na dobę.
• Aktywność fizyczną – warto wprowadzić aktywność, która będzie sprawiała przyjemność. Może to być spacer, jazda na rowerze, joga, pływanie czy taniec.
• Zdrowie psychiczne – należy zadbać o czas na relaks, spacery na świeżym powietrzu i inne techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak joga, medytacja. Dobrą kondycję psychiczną wspierają też kontakty społeczne, niezależnie od wieku ludzi. Gdy temat procesu starzenia jest dla Ciebie trudny lub po prostu czujesz, że Twoja kondycja psychiczna się pogarsza, nie obawiaj się korzystać z psychoterapii, czy wsparcia psychiatrycznego.
• Probiotyki – to preparaty zawierające korzystne bakterie, wspierające mikrobiotę jelit. Powinno stosować się probiotyki dopasowane do potrzeb organizmu niezależnie od wieku ludzi.

Jaki probiotyk powinna przyjmować osoba starsza?

Mikrobiota jelitowa może w pewnym stopniu wpływać na starzenie się i długość życia. Wynika to przede wszystkim z jej wpływu na układ odpornościowy i modulację reakcji pro- i przeciwzapalnych. Warto więc dbać o równowagę mikrobioty jelitowej w ciągu całego życia, by jak najdłużej mogła ona pełnić swoje funkcje, ograniczać negatywne działanie wolnych rodników i inne przyczyny starzenia.

W Instytucie Mikroekologii zespół specjalistów opracowuje indywidualne zalecenia probiotykoterapii na podstawie stanu zdrowia i badania mikrobioty jelit Mikrobiota jelit Complete z próbki kału. To najszersze badanie mikrobioty jelit w ofercie Instytutu. Co ważne, z perspektywy osób starszych, badanie to ocenia i wskazuje jak wspierać bakterie ochronne, immunomodulujące, odżywiające nabłonek jelitowy, a także neuroaktywne, wpływające na funkcjonowanie mózgu i samopoczucie.

Źródła

1. Strasser B. i in. The Effects of Lifestyle and Diet on Gut Microbiota Composition, Inflammation and Muscle Performance in Our Aging Society. Nutrients. 2021 Jun 15;13(6):2045.
2. Ziółkowska S. i in. Mikrobiota jelitowa – nieoceniony strażnik odporności i witalności organizmu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2022, Tom 28, Nr 1, 8–14
3. DeJong EN, Surette MG, Bowdish DME. The Gut Microbiota and Unhealthy Aging: Disentangling Cause from Consequence. Cell Host Microbe. 2020 Aug 12;28(2):180-189.