Wirus HPV – objawy, diagnostyka i leczenie

Wirus brodawczaka ludzkiego nazywany jest HPV, a skrót ten pochodzi od angielskiego „human papilloma virus”. Istnieje ponad 100 typów tego wirusa, z czego dobrze poznane jest około 30. Część z nich powoduje powstawanie łagodnych zmian skórnych, np. brodawek, kurzajek, kłykcin kończystych. Niestety są też typy HPV wysokoonkogenne, które przyczyniają się do rozwoju nowotworów złośliwych, np. raka szyjki macicy, jamy ustnej, raka gardła, krtani, odbytu i prącia. Oto najważniejsze informacje dotyczące infekcji wirusowej HPV.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jak często występuje HPV i czy jest groźny?
• Jakie są objawy HPV?
• Jak można zarazić się HPV?
• Czy HPV można wyleczyć?
• Jak diagnozować wirus HPV?
• Kiedy wykonać test HPV?

Może zainteresować Cię również: Przewlekłe zapalenie pęcherza – co robić?

HPV – jak często występuje i czy jest groźny?

Szacuje się, że ponad połowa populacji przeszła infekcje wirusem brodawczaka przynajmniej raz w życiu. U większości kobiet i mężczyzn (około 80%) infekcja przemija i zwykle po 24 miesiącach nie ma po niej śladu. Niestety w przypadku 20% pacjentek i części pacjentów, infekcja brodawczakiem przechodzi w fazę nazywaną przetrwałą. Wirus zatem pozostaje w organizmie przewlekle, co może wpływać na zwiększenie ryzyka rozwoju raka szyjki macicy i innych chorób.

U kobiet zarażonych HPV, na powierzchni nabłonka szyjki macicy, może rozwinąć się dysplazja lub neoplazja śródnabłonkowa. Są to zmiany o charakterze przednowotworowym. U 3–5% kobiet zakażonych którymś z wysokoonkogennych typów wirusa HPV następuje rozwój choroby i jeśli zmiany nie są rozpoznane i nie leczone, rozwija się nowotwór szyjki macicy. Występujące w Polsce onkogenne typy brodawczaka ludzkiego zwiększają ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, ale też pochwy, warg sromowych, odbytu, czy równieżniektórych nowotworów głowy i szyi, np. rak gardła. Warto wiedzieć i pamiętać, że wirus HPV może też atakować mężczyzn. Powoduje aż 90% przypadków raka odbytu, około 60% nowotworów jamy ustnej, raka gardła oraz mniej częste nowotworowy, takie jak nowotwory prącia (odpowiada za około 50%).

Jakie są objawy HPV?

Infekcja wirusowa brodawczaka ma często bezobjawowy przebieg, co niestety sprzyja roznoszeniu się wirusa i zarażaniu partnerów seksualnych. Jeżeli występują objawy zakażenia wirusem HPV to różnią się one w zależności od typu wirusa oraz jego onkogenności.  Najczęściej są to różnego rodzaju zmiany na nabłonku:

• brodawki zwykłe i kurzajki (typy HPV 2, 4, 7) – grudki na skórze o szorstkiej powierzchni. Usytuowane na palcach rąk, na wałach paznokciowych, o wielkości od 5 do 10 mm.
• brodawki na stopach (HPV 1, 2) – zwykle na podeszwach stóp, mają szorstką powierzchnię.
• brodawki płaskie, brodawki młodocianych (HPV 3, 10, 27, 28) – płaskie i gładkie, czasem występują liniowo na skutek zadrapania.
• brodawki przejściowe (HPV 10, 27, 28) – u pacjentów z zaburzeniami odporności,
• zmiany na śluzówkach, jamie ustnej lub gardle, szyjce macicy lub prąciu (np. brodawki narządów płciowych).

Jak można zarazić się HPV?

Zakażenie brodawczakiem odbywa się przez bezpośredni kontakt z naskórkiem lub śluzówką osoby zakażonej, zarówno z objawami, jak i bez objawów. Najczęściej podczas zbliżeń intymnych, ale też podczas przeszczepu narządów. U danej osoby rozsiewanie się zmian, np. brodawek może zachodzić przez rozdrapywanie. Do zakażenia noworodka może dojść podczas porodu. Bardzo ważny jest fakt, że obecność HPV nie jest zawsze zauważalna, ponieważ objawy kliniczne mogą nie występować (bezobjawowy przebieg HPV). Wirus może być też uśpiony, szczególnie u osób z właściwie funkcjonującym układem odpornościowym. W takim przypadku, obniżenia odporności mogą wpływać na nawrót lub rozwój objawów np. brodawek, które samoistnie ustępują w okresie poprawy odporności. Czynniki ryzyka sprzyjające infekcji wirusem HPV i rozwojowi nowotworów związanych z HPV to: zmiana partnera seksualnego, palenie papierosów, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, osłabiona odporność i brak szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego.

Czy HPV można wyleczyć?

Jak wspomniano wyżej, infekcja wirusem HPV może ulec samoistnemu wyleczeniu, jednak nie zawsze jest to możliwe. Część zakażeń przechodzi w stadium infekcji przetrwałej, a osoba zakażona staje się nosicielem wirusa i zwiększa się u niej ryzyko rozwoju niektórych chorób nowotworowych. Leczenie HPV jest najczęściej objawowe i w zależności od rodzaju zmian oraz przebiegu może być zachowawcze i inwazyjne. Warto również zadbać o działania mające na celu wsparcie odporności u osób zakażonych HPV. Niestety nie znamy jeszcze sposobów żeby trwale u wszystkich pacjentów pozbyć się wirusa z organizmu i zapewnić wyleczenie HPV.

W przypadku HPV bardzo ważna jest profilaktyka (zapobieganie HPV). Mianowicie, podobnie jak w przypadku innych chorób przenoszonych drogą płciową, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych. Niestety, w odróżnieniu od wielu zakażeń przekazywanych drogą płciową, prezerwatywa nie stanowi zabezpieczenia przed HPV. Dlatego tak ważne jest zadbanie o szczepienia przeciw HPV, wykonywanie badań kontrolnych w ramach profilaktyki przeciwnowotworowej (cytologia, badanie molekularne w kierunku obecności HPV) oraz wspomniane dbanie o odporność. Szczepienie działa najlepiej, gdy jest podawane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Warto podkreślić że, szczepionka HPV jest szerokostosowana w Europie, natomiast rzadziej w Polsce. Państwa, które stosują szczepionkę od lat, potwierdziły istotny spadek infekcji przetrwałej oraz obniżenie ciężkich patologii szyjki macicy. Jednak bardzo istotne w aspekcie zapobiegania HPV i leczenia HPV jest też dbanie o odporność i wsparcie mikrobioty jelitowej odpowiednimi szczepami probiotycznymi.

Osobom, które mają spadki odporności oraz chcą wesprzeć swój mikrobiom jelitowy oraz układu moczowo-płciowego, w Instytucie Mikroekologii zapewniamy wsparcie. Dopasowujemy probiotyki na podstawie wywiadu zdrowotnego i analizy stanu mikrobioty, w ramach badania Mikrobiota jelit i Mikrobiota pochwy. Ważnymi filarami dbania o odporność jest też zróżnicowana i zdrowa dieta oraz suplementacja. Jeżeli potrzebujesz wsparcia w tych aspektach, możesz skorzystać ze wsparcia naszych dietetyków – sprawdź. Zdecydowanie warto też badać się w kierunku HPV. Dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Jak diagnozować wirus HPV?

Warto wiedzieć, że prawidłowy wynik badania cytologicznego nie sprawdza, ani nie wyklucza infekcji HPV. Zmiany w cytologii informują już o wystąpieniu nieprawidłowości w komórkach nabłonka szyjki macicy, które mogą wystąpić nawet po kilku latach od zakażenia wirusem. Diagnostykę wirusa HPV powinno się wykonywać metodami molekularnymi o wysokiej czułości, która zapewnia identyfikację typów wirusa. Onkogenność typów wirusa jest bowiem zróżnicowana. Test HPV powinien obejmować wiele wariantów wirusa brodawczaka oraz zawierać onkogenne typy 16 i 18. W Polsce wśród onkogennych typów dominują: HPV 16 i 18 oraz HPV: 45, 52, 31, 33, 56, 58, 39 i 35.

W Instytucie Mikroekologii oferujemy badanie Mikrobiota pochwy Onko, które sprawdza obecność aż 30 typów HPV:

• o wysokiej onkogenności, mogących prowadzić do raka narządów płciowych oraz błon śluzowych – typy: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82,
• o niskim ryzyku onkogennym, powodujące zmiany na powierzchni skóry – typy: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81, 89 (CP6108).

Badanie Mikrobiota pochwy Onko zwiększa czułość profilaktyki cytologicznej (tzw. test połączony) i pozwala na wykrywalność zmian przednowotworowych na poziomie bliskim 100%. Wykonując badanie otrzymujesz: informację o obecności (lub braku) każdego z 30 typów HPV na podstawie oznaczenia molekularnego.

Jak wykonać badanie Mikrobiota Onko w kierunku HPV?

Badanie to możesz zamówić w naszym e-sklepie. Otrzymasz od nas zestaw pobraniowym, z którym możesz udać się do swojego ginekologa lub położnej. Do badania potrzebny jest wymaz z kanału szyjki macicy, który powinien być pobrany przez wykwalifikowaną osobę, zgodnie z instrukcją. Materiał możesz do nas dostarczyć wysyłkowo lub osobiście do siedziby Instytutu w Poznaniu lub naszego Oddziału w Warszawie.

Kiedy wykonać test HPV?

Co warto wiedzieć o HPV? Przede wszystkim, kiedy wykonać test na HPV. Badanie w kierunku 30 typów wirusa brodawczaka ludzkiego – Mikrobiota pochwy Onko ma zastosowanie w profilaktyce onkologicznej. Dedykowane jest szczególnie kobietom między 30 a 65 rokiem życia. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) oraz Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych (KIDL), w tej grupie wiekowej, badanie molekularne HPV powinno być wykonywane u wszystkich zdrowych kobiet jako uzupełnienie cytologii.

To jednak nie jedyne sytuacje, w których wykonuje się test HPV. Badanie warto wykonać również w przypadku:

• rozpoznania jakichkolwiek niepokojących objawów, przed wystąpieniem zmian morfologicznych w badaniu cytologicznym
• monitorowania infekcji wirusem HPV
• nieprawidłowych wyników badania cytologicznego
• stosowania leków antykoncepcyjnych i jednoczesnego palenia papierosów
• chorób autoimmunizacyjnych (np. Hashimoto, łuszczyca, bielactwo, egzema)
• przewlekłych lub nawracających zakażeń pochwy (bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych)
• dodatniego wynik w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową
• licznych porodów drogami natury
• zmiany partnera seksualnego
• morfologicznych zmiany w okolicy narządów płciowych
• w okresie 20 lat po zakończeniu leczenia lub samoistnej regresji patologii szyjki macicy, nawet po ukończonym 65 r. ż.
• przewlekłej immunosupresji.

Podsumowanie

HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, jest jedną z najczęstszych infekcji wirusowych przekazywanych drogą płciową. Istnieje ponad 100 typów HPV, z których niektóre mogą prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak rak szyjki macicy, rak odbytu, czy rak gardła. Większość zakażeń HPV przebiega bez objawów i ustępuje samoistnie, jednak niektóre typy wirusa mogą powodować powstawanie brodawek narządów płciowych, kłykcin kończystych oraz zmian przednowotworowych, a następnie nowotworów. Onkogenność typów wirusa jest zróżnicowana.

Kluczowym elementem profilaktyki HPV jest szczepienie, które jest najskuteczniejsze, gdy podawane jest przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Obecnie dostępne szczepienie przeciw HPV chroni przed najgroźniejszymi typami wirusa, odpowiedzialnymi za większość przypadków raka szyjki macicy i innych nowotworów związanych z HPV. Dodatkowo, regularne badania przesiewowe mogą znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Diagnostyka HPV polega głównie na testach przesiewowych, takich jak cytologia oraz testy DNA HPV, które identyfikują obecność wirusowego materiału genetycznego w komórkach szyjki macicy. Dla mężczyzn nie istnieje rutynowe badanie przesiewowe na HPV, co utrudnia wczesne wykrycie infekcji. Dlatego warto u nastolatków wykonać szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego. Edukacja seksualna może pomóc w zmniejszeniu ryzyka zakażenia wirusem HPV i innych chorób przekazywanych drogą płciową. Warto podkreślić, że świadomość społeczna i odpowiednie działania profilaktyczne mogą skutecznie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się wirusa i jego powikłań zdrowotnych.

Masz pytania? Skorzystaj z bezpłatnej konsultacji telefonicznej ze specjalistami

W Instytucie Mikroekologii zapewniamy dostęp do bezpłatnych konsultacji telefonicznych ze specjalistami, aby zapewnić Ci wsparcie na każdym kroku Twojej drogi do zdrowia. Jeśli występują u Ciebie niepokojące objawy, nie wiesz jakie badania wykonać, skorzystaj z konsultacji. Nasi specjaliści chętnie Ci pomogą!

Źródła

1. Mądry, E., Gibas, M. & Adamczak-Ratajczak, A. (2009). HPV–wirus o wielu twarzach. Family Medicine & Primary Care Review, 3, 702-704.
2. Syrjänen, S. (2005). Human papillomavirus (HPV) in head and neck cancer. Journal of clinical virology, 32, 59-66.
3. Śniadecki M, Poniewierza P, Jaworek P, Szymańczyk A, Andersson G, Stasiak M, Brzeziński M, Bońkowska M, Krajewska M, Konarzewska J, et al. Thousands of Women’s Lives Depend on the Improvement of Poland’s Cervical Cancer Screening and Prevention Education as Well as Better Networking Strategies Amongst Cervical Cancer Facilities. Diagnostics. 2022; 12(8):1807. https://doi.org/10.3390/diagnostics12081807
4. Kaczmarczyk, G., Machnik, G., Piotrowska-Mietelska, A., Gąsecka-Czapla, M., & Rybak, Ł. Wirus HPV. Czy warto się szczepić. TROSKA O ZDROWIE W ASPEKCIE SPOŁECZNYM, 111.