Testy alergiczne dla dzieci – rodzaje, gdzie i jak je wykonać

Bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wodnisty katar, wysypki i inne zmiany skórne to częste u dzieci objawy reakcji alergicznych. Odsetek dzieci, u których stwierdzono alergię, od ok. 20 lat ciągle wzrasta, a zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Wpływ na to mają czynniki genetyczne, środowiskowe i żywieniowe. Niepożądane reakcje organizmu dziecka mogą się różnić w zależności od występującej reakcji alergicznej, dlatego warto wykonać odpowiednie testy alergiczne.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest alergia i jakie wyróżniamy rodzaje alergii?
• Jakie są najczęstsze alergie u dzieci?
• Jakie są najczęstsze objawy alergii i potencjalne konsekwencje?
• Jakie testy alergiczne dla dziecka są dostępne?
• Testy alergiczne z krwi a alergiczne testy skórne – jaki test diagnostyczny alergii wybrać?
• Jak przygotować się do wykonania badania z krwi na alergię?
• Czy można zapobiec alergii?

Może zainteresować Cię również: Pobieranie krwi u dziecka – jak się przygotować i co musisz wiedzieć?

Czym jest alergia i jakie wyróżniamy rodzaje alergii?

Alergia to niepożądana reakcja organizmu na skutek zetknięcia się z alergenem (antygenem). Dzieci są szczególnie narażone na rozwój alergii, co wynika z ich nierozwiniętego jeszcze w pełni układu odpornościowego. Kontakt organizmu dziecka z potencjalnie nieszkodliwym alergenem może aktywować komórki zdolne immunologicznie do rozpoznania antygenu i wystosowania odpowiedzi odpornościowej. Możemy wyróżnić:

• alergię IgE-zależną (tzw. alergia natychmiastowa), w tym alergię pokarmową, alergię wziewną i alergię kontaktową,
• nadwrażliwość pokarmową IgG-zależną (tzw. alergia opóźniona) – do nadwrażliwości dochodzi na skutek zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej, prowadzącego do uszkodzenia nabłonka jelitowego i rozwoju zespołu nieszczelnego jelita (z ang. leaky gut syndrome).

Jakie są najczęstsze alergie u dzieci?

U dzieci najczęściej spotykane są alergie pokarmowe, z czego najbardziej alergizującą żywnością jest tzw. wielka ósemka:

• mleko krowie,
• jaja,
• zboża,
• soja,
• skorupiaki i mięczaki,
• ryby,
• orzechy,
• orzeszki arachidowe.

Jeśli u dziecka występują niepożądane reakcje na skutek spożywania żywności, ale wykluczono alergię natychmiastową to można wykonać test diagnostyczny alergii opóźnionej, czyli w kierunku nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych. Nadwrażliwości pokarmowe mogą też towarzyszyć alergii natychmiastowej i dochodzi do nich na skutek zmian w mikrobiocie jelitowej m.in. w wyniku antybiotykoterapii, zanieczyszczonego środowiska, wysokoprzetworzonej diety. Aby sprawdzić, który rodzaj reakcji występuje u dziecka, jeśli ma objawy alergii, wykonuje się odpowiednie testy alergiczne. Badania z krwi w kierunku alergii IgE-zależnej oraz nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych można wykonać w Instytucie Mikroekologii wysyłkowo i stacjonarnie.

Jakie są najczęstsze objawy alergii i potencjalne konsekwencje?

Alergia natychmiastowa

Objawy alergii pokarmowej IgE-zależnej pojawiają się zwykle do 2 godzin od spożycia alergenu. Objawy alergiczne to:

• ból brzucha,
• nudności, wymioty, biegunka,
• pokrzywka, rumień, obrzęk naczynioruchowy,
• objawy ze strony układu oddechowego,
• wstrząs anafilaktyczny.

Po stwierdzeniu alergii IgE-zależnej eliminuje się żywność zawierającą dany alergen z diety – tzw. stosowanie diety eliminacyjnej. Wykluczeniu mogą podlegać również produkty, po których może wystąpić reakcja krzyżowa. Przykładowo przy alergii IgE-zależnej na mleko krowie należy unikać również mleka pochodzącego od innych ssaków (mleko kozie, mleko owcze i przetwory z nich). Eliminacja może trwać niekiedy przez całe życie, ale warto jednak pamiętać, że alergia u dzieci i niemowląt może mieć charakter tylko przejściowy. Wraz z dorastaniem dziecka, na skutek dojrzewania układu odpornościowego, niepożądana reakcja może zaniknąć, a aby to sprawdzić warto wykonać test ponownie. Jeśli alergia na dane białko przeminie to można włączyć wykluczane produkty z powrotem do jadłospisu. Więcej o tym, jak może wyglądać dieta eliminacyjna bez mleka, jaj i/lub glutenu przeczytasz tutaj.

Alergia opóźniona

Objawy alergii opóźnionej, czyli nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych, są związane z toczącym się w organizmie przewlekłym stanem zapalnym o niskim nasileniu, spowodowanym nieustanną walką układu odpornościowego ze spożywanymi alergenami. Objawy mogą wystąpić nawet do 72 h od spożycia konkretnego produktu, przez co samodzielne wykrycie alergenu jest praktycznie niemożliwe. Objawy alergii pokarmowej tego typu to:

• zmiany skórne: wysypka, zaczerwienienie, atopia, sucha skóra,
• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: bóle brzucha, biegunki, zaparcia,
• przewlekłe zmęczenie, apatia, osłabienie,
• wzrost masy ciała z dnia na dzień o więcej niż pół kilograma.

U dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ADHD i AZS (atopowe zapalenie skóry) zwykle stwierdzane są zaburzenia mikrobioty jelitowej, które mogą prowadzić do rozwoju alergii opóźnionej. W przypadku wspomnianych schorzeń i powyższych objawów warto wykonać testy alergiczne w klasie przeciwciał IgG. Leczenie alergii opóźnionej opiera się również na stosowaniu diety eliminacyjnej, ale tymczasowo – czyli przez okres 5-8 tygodni. Jednocześnie należy zadbać o przywrócenie równowagi mikrobioty jelitowej i właściwego funkcjonowania bariery jelitowej poprzez stosowanie odpowiednio dopasowanych probiotyków. Więcej informacji o zasadach diety eliminacyjnej przy nadwrażliwościach pokarmowych IgG-zależnych znajdziesz tutaj.

Jakie testy alergiczne dla dziecka?

Przy podejrzeniu alergii warto w pierwszej kolejności rozważyć wykonanie testów alergicznych w klasie przeciwciał IgE. Polegają one na określaniu specyficznych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Tego typu testy alergiczne wykonuje się z krwi żylnej lub na skórze (tzw. punktowe testy skórne). U niemowląt i dzieci najlepiej sprawdza się oznaczanie stężenia przeciwciał IgE w surowicy krwi niż wykonanie testów skórnych. Testy alergiczne wykonuje się w kierunku alergii pokarmowej, wziewnej i kontaktowej. U niemowląt i małych dzieci najczęściej spotykane są alergie pokarmowe, ale w przypadku dolegliwości u starszych dzieci, przed przeprowadzeniem testu alergicznego i/lub przy rozważaniu panelu badania, warto jest zaobserwować m.in.:

• jaki rodzaj objawów występuje u dziecka (problemy jelitowe, zmiany skórne czy objawy ze strony układu oddechowego),
• czy występowanie objawów jest związane ze spożywanymi posiłkami,
• czy dziecko ma objawy alergii tylko konkretnych sezonach/porach roku,
• czy reakcje organizmu dziecka nasilają się podczas przebywania w konkretnych miejscach,
• czy ktoś z członków rodziny ma stwierdzoną alergię (jeśli tak to jaką).

W zależności od występującej u dziecka reakcji alergicznej można dobrać odpowiedni panel badania krwi na alergię:

• panel X-pokarmowy-30 (na 30 alergenów pokarmowych) – warto wykonać, gdy u dziecka występują objawy alergii pokarmowej, czyli problemy żołądkowo-jelitowe, wysypka, swędzenie i zaczerwienie skóry, obrzęki,
• panel mleko + gluten – można wykonać u dziecka, jeśli wymienione w punkcie wyżej objawy alergiczne występują głównie po spożyciu produktów mlecznych i/lub glutenowych,
• panel X-wziewny-30 (na 30 alergenów wziewnych) – sprawdza się przy objawach, takich jak: katar, łzawienie, kaszel, obrzęk śluzówki nosa (objawy mogą nasilać się sezonowo),
• panel X-atopowy-30 (na 30 alergenów, w tym wziewnych i pokarmowych) – warto wykonać test ten u dziecka, jeśli nie wiemy jaki rodzaj alergenów wywołuje objawy alergii lub gdy objawy mogą wskazywać jednocześnie na alergię pokarmową i wziewną,
• test ALEX (na 295 komponentów alergenowych) – jest to najbardziej szczegółowe i obszerne z badań krwi na alergię w klasie przeciwciał IgE. Zaliczany jest testów molekularnych, ponieważ ocenia reakcję na konkretne molekuły alergenów i pozwala ocenić które białko alergenu (np. w danym produkcie spożywczym) jest odpowiedzialne za wywołane objawy alergiczne u dziecka. Pełny wykaz alergenów testu molekularnego znajdziesz tutaj.

Inną przyczyną dolegliwości żołądkowo-jelitowych, dolegliwości ze strony układu oddechowego, problemów skórnych, braku energii i problemów z masą ciała u Twojego dziecka mogą być nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne. Diagnostyka alergii tego typu opiera się oznaczaniu swoistych przeciwciał IgG przeciwko alergenom pokarmowym w surowicy krwi. Badanie nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych ImuPro można wykonać w Instytucie Mikroekologii wysyłkowo i stacjonarnie. Panel badania ImuPro należy dobrać w taki sposób, aby zawierał jak najwięcej produktów, które dziecko spożywało do tej pory w codziennej diecie. Porównanie paneli znajdziesz tutaj. Są to:

• ImuPro Basic – ocenia reakcje na 90 alergenów i odpowiedni jest, jeśli dziecko było odżywiane dotychczas tradycyjną, niezbyt urozmaiconą dietą,
• ImuPro Vegetarian – również sprawdza 90 alergenów, ale bez produktów mięsnych, dlatego skierowany jest dla dzieci na diecie wegetariańskiej i wegańskiej,
• ImuPro Complete – jeśli Twoje dziecko ma bardzo urozmaiconą dietę to ten panel badania zapewnia obszerną diagnostykę nadwrażliwości na 270 alergenów (w tym dodatki do żywności).
• ImuPro Screen+ – jest najmniejszym panelem badania, który ocenia 44 alergeny i sprawdza się w przypadku chęci sprawdzenia efektów przeprowadzonej diety eliminacyjnej.

W przypadku dzieci poniżej 12 miesiąca życia pobieranie krwi do badania ImuPro wykonuje się od matki, a nie dziecka. Badanie krwi dziecka w klasie przeciwciał IgG należy również wykonać w odpowiednim odstępie od ostatniego szczepienia – test alergiczny wymaga, aby u dzieci do 3 roku życia pobrać materiał po upływie 9 miesięcy od przyjęcia szczepionki, a u starszych dzieci test ten można wykonać już po upływie 3 miesięcy.

A co jeśli wyniki badania na alergię natychmiastową i opóźnioną wykluczą niepożądaną reakcję ze strony układu odpornościowego? Wtedy warto poszukać przyczyny objawów dalej. Mogą nią być nietolerancje pokarmowe, w reakcjach których nie uczestniczy układ immunologiczny. Jednakże nie występują one zbyt często u dzieci. Więcej o nietolerancjach pokarmowych u dzieci przeczytasz tutaj. Jeśli u Twojego dziecka głównie pojawiają się dolegliwości żołądkowo-jelitowe to ich przyczyną może być dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie mikrobioty jelitowej, o której dowiesz się więcej tutaj.

Testy alergiczne z krwi a alergiczne testy skórne – jaki test diagnostyczny alergii wybrać?

W celu zdiagnozowania alergii IgE-zależnej u dziecka, specjaliści po przeprowadzeniu wywiadu zdrowotnego, zlecają zwykle testy alergiczne z krwi żylnej lub punktowe testy skórne. Zwłaszcza u małych dzieci, w tym niemowląt, przeprowadzenie testu alergicznego nie jest proste. Częściej testy alergiczne wykonuje się z krwi żylnej w odróżnieniu od punktowych testów skórnych z wielu powodów. Dlaczego warto wybrać badania krwi na alergię?

• Badania krwi na alergię mogą być bezpieczniejsze dla dziecka, gdyż nie ma ono bezpośredniego kontaktu z alergenem, co minimalizuje ryzyko niepożądanej reakcji alergicznej. Testy skórne wykonywane są poprzez obserwację reakcji skóry po jej nakłuciu i nałożeniu w to miejsce roztworu z alergenem.
• Wykonanie testów skórnych może być również mniej miarodajne, gdyż skóra dziecka jest o wiele bardziej wrażliwa i łatwo ulega podrażnieniu, nawet gdy nie ma kontaktu z alergenem. Może to więc zaburzać wynik testów skórnych.
• Testy skórne wykonywane mogą być tylko na zdrowej skórze, więc nie zawsze można je przeprowadzić u dzieci z atopowym zapaleniem skóry.
• Częstym powodem, dla którego rodzice nie raz wolą wykonać swoim dzieciom testy alergiczne z krwi, jest to, że skórne testy alergiczne polegają na wielokrotnym nakłuwaniu skóry dziecka. Może to okazać się o wiele bardziej bolesne i stresujące dla dziecka od pobrania krwi, przy czym tego rodzaju testy alergiczne trwają dłużej od tych z krwi.

Wszystkie powyższe aspekty warto wziąć pod uwagę przy wyborze rodzaju badania, gdy chcemy wykonać u dzieci testy w kierunku alergii. Testy molekularne na alergię natychmiastową wykonuje się wyłącznie z krwi dziecka, ale w przypadku alergii opóźnionej do wyboru jest krew żylna bądź włośniczkowa. W tym przypadku również warto wziąć pod uwagę, że jednorazowe pobranie krwi żylnej może być bardziej komfortowe od nakłuwania palca w celu pobrania krwi włośniczkowej.

Jak przygotować dziecko do wykonania badania z krwi na alergię?

Pobieranie krwi do badania na alergie IgE-zależne nie wymaga zwykle specjalnego przygotowania. Tego typu test alergiczny wymaga jedynie by dziecko było na czczo lub 3 godziny po lekkostrawnym posiłku. Przeciwwskazaniem w tym przypadku jest wstrząs anafilaktyczny u dziecka w ciągu ostatnich 4 tygodni. Badanie krwi dziecka na nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne ImuPro nie zaleca modyfikowania diety czy stosowania diety eliminacyjnej przed pobraniem krwi.

Czy można zapobiec alergii?

• Rodzice dzieci mogą zastanawiać się nad profilaktycznym wykluczeniem alergenów z diety mamy w trakcie ciąży lub karmienia piersią, aby zapobiec rozwojowi alergii u dziecka w przyszłości. Jednakże słuszność takiego działania nie ma potwierdzenia naukowego i może prowadzić do niedoborów odżywczych u matki.
• Podczas rozszerzania diety dziecka również nie zaleca się wykluczenia potencjalnych alergenów lub opóźniania ich wprowadzania, a wręcz przeciwnie – istnieją wskazania do podawania ich dziecku odpowiednio wcześniej w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej IgE-zależnej na nie w późniejszym czasie. Dawniej rzeczywiście opóźniano wprowadzanie jaj, mleka krowiego i orzechów ziemnych do diety dzieci z podwyższonym ryzykiem atopowego zapalenia skóry i podawano je dopiero po 1. roku życia, jednakże wytyczne zostały wycofane, gdyż okazały się nieskuteczne.
• Zgodnie z zasadami żywienia zdrowych niemowląt opracowanymi przez Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia dzieci z 2021 roku:

• Kluczowym momentem pod kątem możliwego rozwoju alergii pokarmowej jest okres pomiędzy 17 a 26 tygodniem życia, nazywany „krytycznym oknem”. Podawanie w tym okresie potencjalnych alergenów w umiarkowanych ilościach może zapobiec przyszłemu rozwojowy alergii.
• Według doniesień naukowych wczesne wprowadzanie produktów alergizujących to nie tylko niższe ryzyko alergii, astmy i atopowego zapalenia skóry w przyszłości, ale również mniejsze ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera w wieku podeszłym (w tym przypadku wczesne wprowadzenie mleka i ryb).
• Ważnym wsparciem dla niemowląt z dużym ryzykiem wystąpienia chorób alergicznych w zapobieganiu wystąpieniu alergii pokarmowej i astmy jest odpowiednio dopasowana probiotykoterapia. Probiotyki mogą również łagodzić objawy już stwierdzonej alergii u niemowląt i dzieci. Dobranie odpowiednich probiotyków dla dziecka oraz badań do występujących dolegliwości, można skonsultować z naszymi specjalistami podczas bezpłatnych konsultacji telefonicznych.

Podsumowanie

Niepożądane reakcje organizmu dziecka na poszczególne produkty lub otoczenie są podstawowym wskazaniem by wykonać odpowiednie testy alergiczne. Badanie krwi dziecka jest często stosowaną metodą tego typu diagnostyki, ponieważ przeprowadzenie testu alergicznego z krwi dziecka może okazać się dla niego bardziej komfortowe od wykonania testów skórnych. Inny test diagnostyczny, który warto dodatkowo wykonać, jeśli dziecko ma objawy alergii, to badanie ImuPro na nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne. Interpretacja wyniku testów pozwala stwierdzić czy dziecko ma alergię i zaplanować odpowiednie postępowanie i/lub leczenie alergii w celu złagodzenia występujących dolegliwości.

Literatura:

1. Comberiati P., Costagliola G., D’Elios S., Peroni D. (2019). Prevention of Food Allergy: The Significance of Early Introduction. Medicina (Kaunas). 2019 Jun 30;55(7):323. doi: 10.3390/medicina55070323. PMID: 31261990; PMCID: PMC6681183.
2. Janoska M. (2019). Wpływ zabubrzeń mirobioty jelitowej na występowanie schorzeń skórnych. Role of the gut dysbiosis in the pathophysiology of skin disorders. Promocja zdrowia i ekologia, 58.
3. Kargulewicz, A. (2021). Alergie pokarmowe u dzieci. Lekarz POZ, 6(6), 352-355.
4. Riggioni C., Ricci C., Moya B., Wong D., van Goor E., Bartha I., Santos A. F. (2024). Systematic review and meta‐analyses on the accuracy of diagnostic tests for IgE‐mediated food allergy. Allergy, 79(2), 324-352.
5. Szajewska H., Socha P., Horvath A., Rybak A., Zalewski B. M., Nehring-Gugulska M., Weker H. (2021). Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria, 11, 321-338.
6. Tedner S.G., Asarnoj A., Thulin H., Westman M., Konradsen J.R., Nilsson C. (2022). Food allergy and hypersensitivity reactions in children and adults-A review. J Intern Med. 2022 Mar;291(3):283-302. doi: 10.1111/joim.13422. Epub 2021 Dec 22. PMID: 34875122.
7. Wang S., Yin P., Yu L., Tian F., Chen W., Zhai Q. (2024). Effects of Early Diet on the Prevalence of Allergic Disease in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis. Adv Nutr. 2024 Jan;15(1):100128. doi: 10.1016/j.advnut.2023.10.001. Epub 2023 Oct 10. PMID: 37827490; PMCID: PMC10831899.
8. Vita A. A., Zwickey H., Bradley R. (2022). Associations between food-specific IgG antibodies and intestinal permeability biomarkers. Frontiers in Nutrition, 9, 962093.