Skąd bierze się SIBO? Kilka słów o przyczynach!

Zarówno w obrębie jelita cienkiego, jak i grubego człowieka znajduje się mikrobiota, czyli bakterie, wirusy, grzyby i archeony. Część flory bakteryjnej jelita jest poznana. Wiemy więc, że niektóre bakterie jelitowe, jak np. Lactobacillus czy Bifidobacterium są korzystne dla zdrowia człowieka, inne natomiast są patogenne. Dla zachowania zdrowia istotna jest względna równowaga między nimi. SIBO lub zespół SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth), czyli przerost w jelicie cienkim bakterii oraz IMO (ang. intestinal methane overgrowth), czyli przerost metanogenów (archeonów) w jelicie, to zaburzenia, w których dochodzi do nadmiernego namnażania się mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym. Co się wtedy dzieje? Bakterie i archeony, których w jelicie cienkim występuje zbyt dużo, metabolizują węglowodany z pożywienia. Dochodzi wówczas do nadmiernych procesów fermentacyjnych i wydzielania gazów, które powodują występowanie objawów SIBO, głównie jelitowych, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, czy biegunki. Wszystko, co warto wiedzieć o SIBO przeczytasz też w naszym artykule: SIBO – przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego!

W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania:

• Skąd bierze się SIBO?
• Jakie są najczęstsze przyczyny występowania przerostu bakteryjnego SIBO w jelicie cienkim?
• Jakie są typowe objawy SIBO?
• Co zwiększa ryzyko wystąpienia SIBO?
• Jak przebiega leczenie SIBO?

Przeczytaj również: Test wodorowo-metanowy – skuteczna diagnostyka SIBO

Jakie są przyczyny występowania SIBO i rozrostu bakterii w jelicie cienkim? Najważniejsze informacje!

Głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju SIBO jest upośledzenie pracy mioelektrycznego kompleksu wędrującego – MMC w obrębie jelita. Kompleks wędrujący najprościej można opisać jako „miotłę” sprzątającą regularnie jelito cienkie. Kompleks zaczyna swoją pracę po około 90 minutach po posiłku. „Wymiata” bakterie i resztki pokarmowe na odcinku 40 centymetrów: 6-12 cm na 1 minutę. Motoryka jelit i skuteczność oczyszczania jelita cienkiego między posiłkami są najważniejszymi czynnikami w kontekście rozrostu flory i rozwoju SIBO. W przypadku zaburzenia motoryki jelita i działania MMC może dojść do nadmiernej kolonizacji jelita cienkiego przez mikroorganizmy. Kompleks MMC może zostać zaburzony przez:

• zatrucia pokarmowe,
• stosowanie leków,
• infekcje wirusowe,
• długotrwale stosowaną dietę low FODMAP,
• nadmierną aktywność fizyczną.

Co ciekawe, również podjadanie między posiłkami, może upośledzić działanie MMC. Dlatego tak ważna jest dbałość o przerwy między posiłkami i post nocny.

Do przyczyn SIBO należy również:

• długotrwałe leczenie infekcji za pomocą antybiotyków,
• stosowanie inhibitorów pompy protonowej,
• choroba autoimmunologiczna.

Poznaj objawy rozrostu bakteryjnego

Do głównych objawów SIBO należą dolegliwości jelitowe:

• wzdęcia i nadmierne gazy,
• zaparcia lub biegunki,
• odbijanie,
• uczucie niestrawności,
• bóle brzucha.

Należy podkreślić, że takie dolegliwości mogą występować również w innych chorobach przewodu pokarmowego. Do objawów SIBO zaliczamy również mało specyficzne bóle głowy, czy zmęczenie. Najczęściej takie problemy są kojarzone jako objawy niedoboru witaminy D czy B12. Co ciekawe, SIBO powoduje zaburzenia wchłaniania składników odżywczych i witamin. Ze względu na brak charakterystycznych symptomów, w celu postawienia diagnozy SIBO, objawy to za mało. Konieczna jest odpowiednia diagnostyka. Złotym standardem jest nieinwazyjny wodorowo-metanowy test oddechowy.

Czasem można też spotkać wodorowy test oddechowy, jednak jego czułość jest mniejsza i może dać wyniki fałszywie ujemne. Zwłaszcza w przypadku IMO, gdy w jelicie cienkim znajduje się przerost mikroorganizmów produkujących metan. Tak więc nie każdy test oddechowy SIBO jest w stanie wykryć.

Sprawdź, co zwiększa ryzyko wystąpienia SIBO?

1. Infekcje jelitowe, czyli tzw. jelitówki.
2. Zespół jelita nadwrażliwego (jelita drażliwego). Szacuje się, że nawet 60-80% pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS) może również mieć przerost bakteryjny jelita cienkiego. Objawy zespołu rozrostu w większości są zbliżone do objawów IBS.
3. Inne choroby układu pokarmowego. Zespół rozrostu flory jelita cienkiego występuje coraz częściej u osób z celiakią, chorobą Leśniowskiego-Crohna, czy zespołem jelita krótkiego.
4. Stosowanie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP). To częste leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Leki te mają na celu neutralizowanie naturalnie kwaśnego środowiska żołądka. Należy jednak pamiętać, że kwaśne pH żołądka chroni przed rozwojem bakterii. Może więc okazać się, że leczenie choroby podstawowej, jednocześnie zwiększa ryzyko wystąpienia SIBO i w konsekwencji doprowadzi do nadmiernej liczby bakterii zasiedlających jelito cienkie.
5. Choroby autoimmunologiczne, czyli takie, w których organizm wydziela przeciwciała przeciwko własnym tkankom.
6. Choroby tarczycy. Wszelkie zaburzenia w działaniu tego gruczołu, np. niedoczynność spowalnia perystaltykę jelit, dając mikroorganizmom czas na nadmierne namnażanie się w jelicie. Zbadano, że aż 54% osób ze zdiagnozowaną niedoczynnością tarczycy ma również SIBO.
7. Otyłość. Jedno z pierwszych badań związanych z otyłością i zespołem metabolicznym, wykazało SIBO u 23,3% otyłych pacjentów. Dla porównania, w populacji osób o prawidłowej masie ciała, częstość występowania SIBO wynosi 6,6%.
8. Zakażenie Helicobacter pylori. Bakteria ta powoduje przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka i zapalenie jelita – pierwszego odcinka, czyli dwunastnicy. Stan ten prowadzi do rozwoju choroby wrzodowej.
9. Nieprawidłowości anatomiczne w obrębie jelit i w budowie jelita cienkiego, np. przepukliny, niedomaganie zastawki krętniczo-kątniczej.
10. Operacje na jamie brzusznej, np. cięcie cesarskie u kobiet.
11. Stres. Przewlekły stres zaburza działanie nerwu błędnego. Jest to najdłuższy nerw w organizmie człowieka, który łączy bezpośrednio mózg z jelitami. Zaburzenia jego pracy powodują nieprawidłowe działanie jelit. Pamiętasz ścisk żołądka przed stresującym Cię spotkaniem? A może nagłą potrzebę pójścia do toalety przed rozmową, na której Ci zależy? To właśnie nerw błędny sprawia, że odczuwamy „w brzuchu” sytuacje stresowe. Tak więc nie tylko choroby układu pokarmowego odpowiadają dolegliwości jelitowe. Mogą to również powodować emocje, a zwłaszcza przewlekły stres.

Co robić w przypadku SIBO? Skonsultuj się ze specjalistą i pożegnaj objawy choroby!

Pierwszy kontakt ze specjalistą w przypadku, gdy występują u Ciebie objawy zespołu SIBO, zwykle wiąże się ze skierowaniem na badanie diagnostyczne – wodorowo-metanowy test oddechowy SIBO lub rzadziej mniej czuły wodorowy test. Jeśli wynik testu oddechowego potwierdzi podejrzenie SIBO, specjalista zajmie się leczeniem zespołu rozrostu. Lekarz często musi jeszcze dodatkowo wykluczyć inne choroby układu pokarmowego, takie jak choroby zapalne jelit, czy ze względu na zbieżność objawów – IBS. Niekiedy potrzebna jest dodatkowa diagnostyka.

Leczenie SIBO jest zazwyczaj skomplikowanym, długotrwałym i bardzo indywidualnym procesem. Podstawą leczenia SIBO (eradykacji SIBO) zwykle jest antybiotykoterapia. Aby terapia przyniosła oczekiwany skutek i ustąpienie objawów, najważniejsze jest jednak poznanie głównej przyczyny choroby układu pokarmowego. W leczeniu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego warto przyjrzeć się stylowi życia, jak wygląda dieta, stan układu odpornościowego, poziom stresu, aktywność fizyczna, czy nawodnienie. Krótko mówiąc, by skutecznie leczyć zespół SIBO, trzeba działać na przyczynę, a nie tylko objawy. W przeciwnym razie istnieje ryzyko wystąpienia SIBO ponownie.

Po leczeniu SIBO stosuje się zwykle dietę z małą zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Jest to tzw. dieta low FODMAP. Pomaga ona w złagodzeniu objawów SIBO, a także objawów IBS. Jak powinna wyglądać dieta w SIBO, przeczytasz tutaj. Co ciekawe, o tolerancji produktów zwierającaych FODMAP może decydować ilość bakterii jelitowych. Badanie Mikrobiota jelit Complete, ocenia typ FODMAP i pomaga w ustaleniu odpowiedniej diety – dowiedz się więcej. Niestety nawet zdrowa dieta FODMAP, w przypadku rozrostu flory bakteryjnej, będzie powodować złe samopoczucie. Ze względu na to, że w SIBO, dieta zwykle jest trudna do samodzielnego prowadzenia, warto skorzystać ze wsparcia doświadczonego w tym zakresie dietetyka. W Instytucie Mikroekologii znajdziesz zespół dietetyków wspierających dietoterapią różne choroby układu pokarmowego, w tym SIBO – sprawdź tutaj.

Do leczenia zespołu SIBO pomocne może być badanie nadwrażliwości pokarmowych, takie jak ImuPro oraz analiza mikrobioty jelit, np. Mikrobiota jelit Complete. Dużą zaletą diagnostyki w przypadku SIBO jest fakt, że zarówno test oddechowy, jak badania nadwrażliwości i mikrobioty można wykonać zarówno stacjonarnie, jak i wysyłkowo!

Literatura:

1. Adamska A., Nowak M., Piłaciński S. i wsp. „Częstość występowania zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) u pacjentów z cukrzycą.” Diabetologia Kliniczna 2015, tom 4, 5, 175–182.
2. Kargulewicz A., Grzymisławski M., Swora–Cwynar E., Kanikowska A. „Hot topics z najważniejszych zjazdów dietetycznych–najnowsze trendy i kontrowersje.” Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 3, 115–122
3. Daniluk J. „Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology 2020.” Med. Prakt., 2020;9:39-47
4. Pimentel M., Saad R.J., Long M.D., i wsp.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. J. Gastroenterol. 2020; 115: 165-178.
5. Quigley E.M.M., Murray J.A., Pimentel M.: AGA Clinical Practice Update on Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Expert Review. Gastroenterology 2020; 159: 1526-1532.
6. Bushyhead D., Quigley E.M.M.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth Pathophysiology and its Implications for Definition and Management. Gastroenterology 2022; 0016-5085(22):00357-2. doi: 10.1053/j.gastro.2022.04.002.