Probiotyki jako profilaktyka raka piersi

Październik jest miesiącem świadomości raka piersi. Dnia 15 października przypada Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi, czego symbolem jest różowa wstążka. Pacjenci z rakiem piersi to nawet 25% kobiet na świecie i jest to najczęściej występujący nowotwór u kobiet. Szacuje się, że co roku występowanie raka piersi rozpoznaje się u blisko 1,7 miliona kobiet, a ponad 500 tysięcy umiera z tego powodu. Co ciekawe, na raka sutka mogą zachorować również mężczyźni – około 1/100 przypadków to właśnie rak piersi u mężczyzn. Jak ograniczać ryzyko raka piersi? Co warto zrobić aby zachować zdrowie jak najdłużej?

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie są czynniki ryzyka raka piersi?
• Jak zapobiegać nowotworowi piersi?
• Jak na obecność raka piersi wpływa mikrobiota jelitowa?
• Probiotyki w raku piersi – jakie stosować?

Może zainteresować Cię również: Markery nowotworowe – rak jelita grubego

Ryzyko rozwoju – nowotwór złośliwy piersi

Wśród czynników ryzyka, wpływających na rozwinięcie nowotworu piersi, część jest modyfikowalna, ale na część z nich nie mamy wpływu. Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania to:

• Wiek pomiędzy 50 a 70 rokiem życia. Niepokojące aktualnie dane wskazują na wzrost liczby przypadków raka piersi u kobiet w wieku 20-49 lat.
• Wiek kobiety podczas pierwszej ciąży (po 30 r.ż. ryzyko zwiększa się).
• Wczesny wiek pierwszej miesiączki oraz późny wiek ostatniej miesiączki.
• Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej.
• Czynniki genetyczne, w tym występowanie nowotworu w rodzinie oraz obecność mutacji genów BRCA1 i 2. W Polsce około 10% przypadków raka piersi jest spowodowana mutacją genetyczną, najczęściej genu BRCA 1.
• Występowanie innych nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, jajnika czy jelita grubego.

Warto pamiętać jednak o tym, że u większości, bo aż 75% kobiet, nie występują żadne znane czynniki ryzyka. Okazuje się, że w przypadku wcześnie wykrytego guza piersi rokowania są dobre. Odsetek 10-letnich przeżyć wśród chorych zdiagnozowanych na wczesnym etapie wynosi ponad 70%, a zmiany spowodowane rakiem piersi są mniej dotkliwe. Co więcej, wykrycie nowotworu w jak najwcześniejszym stadium rozwoju okazuje się wręcz najważniejszym czynnikiem wpływającym na skuteczność leczenia. Krótko mówiąc istotny wpływ na skuteczność leczenia raka mają odpowiednie badania profilaktyczne. Badania kliniczne wykazały, że w grupie kobiet w wieku 50–69 lat, które wykonywały badania mammograficzne co rok lub co 2 lata, zmniejszyła się umieralności o 25 – 30%!

Zdrowie możliwe dzięki profilaktyce oraz leczeniu raka piersi

Profilaktyka to podstawowy element zapobiegania nowotworom, dlatego warto do tego tematu podejść kompleksowo, poprzez:

• regularne samobadanie piersi po każdej miesiączce, które pomaga na samodzielne wczesne wykrycie zmian i wykrywanie raka piersi,
• regularne wykonywanie badań profilaktycznych (diagnostyka obrazowa USG, mammografia), które potwierdzą lub wykluczą obecność raka piersi,
• odpowiednią dietę i suplementację.

W ramach profilaktyki raka piersi Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zapewnia wszystkim kobietom pomiędzy 45 a 74 r.ż. bezpłatne badania mammograficzne [1]. Dzięki temu możliwe jest odpowiednio wczesne wykrywanie raka piersi. Rozpoznanie raka piersi jest kluczowe, aby włączyć leczenie przeciwnowotworowe. Metody leczenia przeciwnowotworowego są różne i zależne od stopnia zaawansowania choroby. Objawy i diagnostyka pozwalają precyzyjniej określić, jakie działania najlepiej wdrożyć w konkretnym przypadku.

Jak karmić pożyteczne bakterie, czyli dieta a mikrobiom w profilaktyce oraz leczeniu

Oprócz samych badań profilaktycznych, należy pamiętać, że odpowiednie żywienie jest jednym z kluczowych elementów do zachowania zdrowia i różnorodnego składu mikroflory jelitowej. To właśnie dzięki zdrowej diecie można zapobiegać nowotworom. Jak to zrobić? Jaka jest zależność dieta a rak? Badania naukowe dowodzą, że wpływ diety na raka piersi oraz inne nowotwory jest zauważalny. Zwróć uwagę przede wszystkim na:

• Jakość diety. Wyższa jakość diety w połączeniu z aktywnością fizyczną zwiększa przeżycie o 23% u osób po przebytym raku piersi. Ponadto, badania pokazują, że ograniczenie w codziennej diecie mięsa może zmniejszać ryzyko zachorowania na nowotwór o 8%.
• Masę ciała. Ryzyko zachorowania na nowotwór piersi, okrężnicy i endometrium jest większe u osób z nadmierną masą ciała.
• Składniki aktywne w żywności. Kurkumina, piperyna, sulforafan, indolo-3-karbinol, kwercetyna, galusan epigallokatechiny (EGCG) i wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (PUFA) wykazują działanie przeciwnowotworowe i zmniejszają konsekwencje spowodowane rakiem piersi.
• Witaminy i składniki mineralne. Witamina D3, kwas foliowy, witamina B6 i beta-karoten mają korzystne działanie przeciwnowotworowe.
• Fitoestrogeny. Mówi się o nich w aspekcie rozwoju raka piersi, ponieważ są strukturalnie podobne do estrogenów kobiecych, a to właśnie od nich częściowo powstają hormonozależne guzy. Fitoestrogeny mają udowodnione działanie przeciwutleniające, czyli niszczące szkodliwe wolne rodniki. Hamują też tworzenie naczyń krwionośnych przez komórki raka piersi (tzw. działanie przeciwangiogenne). Dużo fitoestrogenów jest m.in. w soi.

• Antyoksydanty. Działają przeciwzapalnie, wspierają pracę układu odpornościowego.

• Skład mikroflory jelitowej oraz poziom bakterii Lactobacillus. Probiotyki pomocne są w dbaniu o pożyteczne bakterie i mikrobiom bakteryjny. Optymalne jest, jeśli są dobrane indywidualnie do potrzeb organizmu. Wiele badań wskazuje, że mikrobiota u pacjentów onkologicznych jest inna niż u osób zdrowych, można więc wysnuć wniosek, że rola mikroflory jelitowej nie ogranicza się jedynie do profilaktyki. Rola mikrobiomu w chorobie i procesie zdrowienia również może mieć znaczenie. Badania naukowe wskazują, że mikrobiota jelitowa oraz bakterie probiotyczne mogą również wpływać na mikrobiom piersi.

Wpływ diety na raka piersi to z jednej strony lepsze zdrowienie, ale też profilaktyka. Dieta zmniejsza ryzyko rozwoju raka i jest nadzieją w leczeniu. Żywienie wpływa również korzystnie na mikrobiotę jelitową zwiększając np. poziom bakterii Lactobacillus. Jeśli interesuje Cię temat dieta a mikrobiom, przeczytaj ten artykuł.

Rak piersi a mikrobiota jelitowa – co takiego bakterie jelitowe i rak mogą mieć ze sobą wspólnego?

Mikrobiota jelitowa stanowi pierwszą linię obrony organizmu i wzmacnia układ odpornościowy, którego prawidłowe działanie jest niezbędne w ochronie przed nowotworami. Okazuje się, że mikrobiota u pacjentów onkologicznych ma duże znaczenie. Bakterie jelitowe kolonizujące jelito grube osób z rakiem charakteryzują się innym profilem niż u osób zdrowych. Ma to wpływ na wiele podstawowych funkcji całego organizmu. Dzięki bakteriom jelitowym w naszym organizmie produkowane są witaminy z grupy B i K, niektóre hormony, neuroprzekaźniki oraz możliwe wchłanianie składników odżywczych. To również dzięki bakteriom możemy efektywniej trawić niektóre substancje np. laktozę.

Jedno z badań wykazało, że progresja guza wiąże się ze stopniowym wzrostem poziomu bakterii z gatunku Bacteroidetes w jelitach [4]. U kobiet ze zdiagnozowanym inwazyjnym rakiem piersi, wyższa względna liczebność Bacteroides przy niższych poziomach Lachnospiriceae i Ruminococcus przyczynia się do podwyższonego ryzyka nawrotu raka. Dodatkowo zauważono, że wcześniej istniejące zaburzenia w mikrobiomie jelit są również związane ze zwiększonym przerzutem komórek raka piersi. Dodatkowo kilka bakterii zostało bezpośrednio powiązanych z przerzutowym postępem raka piersi, np. Bacteroides fragilis. Co więcej, u pacjentek z zaawansowanym stadium raka piersi zauważono zwiększoną liczebność Bacteroidetes, Clostridium coccoides, Clostridium leptum, Faecalibacterium prausnitzii i Blautia spp. w profilu bakterii jelitowych.

Pomimo niewielu informacji na temat mikrobioty piersi wiadomo już, że  w ich obrębie znajduje się  zróżnicowana i unikalna społeczność bakterii, odmienna od tej występującej w innych miejscach ciała [5]. Uznaje się, że część mikrobiomu tkanki piersi może pochodzić z przewodu pokarmowego, a odpowiednio zróżnicowany mikrobiom piersi może wpływać na zdrowie piersi. Mikrobiota piersi, podobnie do jelitowej, może stymulować produkcję komórek przeciwnowotworowych i niszczyć substancje rakotwórcze.

Potwierdzenie tych doniesień znalazło się w badaniu przeprowadzonym przez Urbaniaka i in. [6], gdzie wykazano, że istnieją różne profile bakteryjne w tkance piersi zdrowych kobiet i tych z rakiem piersi. Podobnie Hieken i in. [7] odkryli, że mikrobiom piersi u kobiet ze złośliwym rakiem był wyraźnie różny od mikrobiomu u kobiet z rakiem niezłośliwym. U zdrowych kobiet wykazano w mikrobiomie piersi większą liczebność bakterii Prevotella, Lactococcus, Streptococcus, Corynebacterium i Micrococcus a Bacillus, Staphylococcus, Enterobacteriaceae, Comamondaceae i Bacteroidetes u pacjentek z rakiem piersi. Ponadto zaobserwowano spadek niektórych bakterii kwasu mlekowego, znanych ze swoich korzystnych efektów zdrowotnych, w tym właściwości przeciwnowotworowych [5].

Dlatego tak ważne jest odpowiednie wsparcie mikrobioty jelitowej. Możliwe jest to za pomocą diety bogatej w prebiotyki, czyli składniki odżywiające bakterie jelitowe oraz poprzez stosowanie probiotyków. Zrównoważona mikroflora jelitowa i probiotyki, które zwiększają populację bakterii prozdrowotnych i uszczelniają barierę jelitową są kluczowe dla utrzymania zdrowia. Odpowiednio działająca bariera jelitowa wpływa korzystnie na działanie układu odpornościowego, a to zapewnia dużo lepszą ochronę przeciwnowotworową. Probiotyki jako profilaktyka raka piersi mogą być korzystnym działaniem m.in. u osób obciążonych genetycznie.

Probiotyki jako profilaktyka raka piersi- prawidłowa mikrobiota jelitowa a rak

Stosowanie probiotyków może przynosić wiele korzyści zdrowotnych i wspierać mikrobiom bakteryjny w jelitach. Zastosowanie probiotyków ma również wpływ na mikrobiom piersi. Probiotyki pomocne w profilaktyce oraz leczeniu nowotworów złośliwych piersi to głównie pożyteczne bakterie z rodzaju Lactobacillus. Modulowanie mikroflory jelitowej probiotykami i prebiotykami pozytywnie wpływa układ odpornościowy. W efekcie może mieć to pozytywny wpływ w kontekście ograniczenia rozwoju nowotworów. Udowodniono, że probiotyki w raku piersi oraz prebiotyki mogą podwyższyć bezpieczeństwo stosowania oraz minimalizować występowanie efektów ubocznych standardowych terapii przeciwnowotworowych. Przyczyniają się do stymulowania układu immunologicznego, usprawniają działanie bariery jelitowej. Probiotyki-jakie stosować? Dużo badań odwołuje się do szczepu bakteryjnego Lactobacillus plantarum 299v. Okazuje się, że probiotyk ten może mieć działanie ochronne np. przy podawaniu metotreksatu – leku cytostatycznego, spowalniającego namnażanie szybko dzielących się komórek nowotworowych. W jedynym z badań wykazano, że probiotyk ten zniwelował uszkodzenia nabłonka jelitowego i ograniczył przenikanie przez niego endotoksyn. Ważna w doborze probiotykoterapii jest jej indywidualizacja, czyli dopasowanie odpowiednich probiotyków do potrzeb organizmu, wywiadu zdrowotnego i wyniku badania Mikrobiota jelit. Wiedząc o tym, że istnieje związek rak piersi a mikrobiota, warto uwzględnić probiotykoterapię jako działanie wspierające w profilaktyce oraz leczeniu.

Co jeszcze możesz zrobić dla swojego zdrowia?

Badanie Mikrobiota jelit pozwala na ocenę stanu mikrobioty oraz wskazuje jak odpowiednio ją wspierać, dlatego może być wsparciem zarówno dla osób podczas leczenia onkologicznego, ale również u osób po chorobie nowotworowej, czy chcących działać profilaktycznie. Badanie to jest całkowicie bezbolesne. Polega na analizie składu i ilości mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym z próbki kału. Wynik badania zawiera indywidualnie dopasowaną do stanu mikrobioty i wywiadu chorobowego propozycję terapii probiotycznej, czyli odpowiednio dopasowanie do potrzeb szczepy bakterii.

Literatura

1. https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-raka-piersi-mammografia-
2. Feng TY, Azar FN, Dreger SA I wsp. Reciprocal Interactions Between the Gut Microbiome and Mammary Tissue Mast Cells Promote Metastatic Dissemination of HR+ Breast Tumors. Cancer Immunol Res. 2022
3. Mani S. Microbiota and Breast Cancer. Prog Mol Biol Transl Sci. 2017
4. Nandi D, Parida S, Sharma D. The gut microbiota in breast cancer development and treatment: The good, the bad, and the useful! Gut Microbes. 2023 Jan-Dec;15(1):2221452. doi: 10.1080/19490976.2023.2221452. PMID: 37305949; PMCID: PMC10262790.
5. Fernández, Mariana F et al. “Breast Cancer and Its Relationship with the Microbiota.” International journal of environmental research and public health vol. 15,8 1747. 14 Aug. 2018, doi:10.3390/ijerph15081747.
6. Urbaniak C., Gloor GB, Brackstone M., Scott L., Tangney M., Reid G. Mikrobiota tkanki piersi i jej związek z rakiem piersi. Appl. Environ. Microbiol. 2016; 82 :5039–5048. doi: 10.1128/AEM.01235-16.
7. Hieken TJ, Chen J., Hoskin TL, Walther-Antonio M., Johnson S., Ramaker S., Xiao J., Radisky DC, Knutson KL, Kalari KR i in. Mikrobiom aseptycznie pobranej tkanki piersi ludzkiej w chorobie łagodnej i złośliwej. Sci. Rep. 2016; 6 :30751. doi: 10.1038/srep30751.