Atopowe zapalenie skóry u dziecka – pielęgnacja i dieta

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą i nawrotową chorobą zapalną skóry. Zazwyczaj rozpoczyna się się w okresie wczesnego dzieciństwa, ale u osób z predyspozycjami genetycznymi może pojawić się także w wieku dorosłym np. na skutek stresu lub zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego. AZS u dzieci, szczególnie ten o nasilonym przebiegu, bardzo utrudnia codzienne funkcjonowanie. Szczególnie dokuczliwym, ale bardzo typowym dla AZS objawem jest niezwykle nasilony świąd skóry, powodujący zazwyczaj zaburzenia snu. Jak można pomóc dziecku z AZS i w jaki sposób prawidłowo pielęgnować jego skórę?

Skąd się bierze atopowe zapalenie skóry u dziecka?

Największe wyzwanie dla medycyny stanowią schorzenia, które nie mają jednej przyczyny, a są wynikiem nałożenia się wielu różnych aspektów. W AZS zaangażowane są złożone interakcje pomiędzy: genetyką, zaburzeniami funkcjonowania układu immunologicznego, czynnikami środowiskowymi i infekcyjnymi. Ze względu na wyraźną zależność AZS i układu odpornościowego obecnie wiele uwagi poświęca się mechanizmom immunologicznym oraz zapalnym w rozwoju tego schorzenia. W występowaniu objawów stanu zapalnego skóry podkreśla się rolę alergenów (wziewnych i pokarmowych), substancji drażniących oraz mikroorganizmów takich jak np. Staphylococcus aureus (S. aureus).

Ze względu na zróżnicowaną etiologię i trudności w diagnozowaniu konkretnego źródła choroby w AZS konieczne jest wdrożenie leczenia, które będzie obejmowało zarówno łagodzenie objawów, jak i szeroko oddziaływało na ich potencjalne przyczyny.

Leczenie farmakologiczne polega głównie na stosowaniu maści sterydowych w okresie zaostrzenia choroby, a w przypadku nadkażenia zmian bakterią również antybiotykoterapię. Czasami stosuje się także leki przeciwhistaminowe i immunosupresyjne. Najważniejsza w AZS jest jednak profilaktyka, która ma na celu nie dopuścić do zaostrzania się stanów zapalnych. Jej najważniejsze elementy to: dieta, właściwa suplementacja oraz pielęgnacja.

Jak pielęgnować skórę atopową?

Skóra atopowa wymaga systematycznej pielęgnacji przez cały czas: zarówno w okresie zaostrzenia choroby, jak i w czasie remisji. Jej charakterystyczną cechą jest bowiem znaczna suchość, związana między innymi ze zwiększoną przeznaskórkową utratą wody. Pielęgnacja istotna jest dla odtworzenia i wzmocnienia prawidłowego funkcjonowania bariery skórnej. Preparaty nawilżające i natłuszczające skórę określa się jako emolienty. Należy zauważyć, że emolienty, mimo, że z zasady hypoalergiczne, muszą być dobrane do potrzeb dziecka. Na szczęście wybór tych preparatów jest szeroki. Występują one w dwóch generacjach: starszej (kremy, lotiony, maści i maści tłuste) oraz nowszej (crelo, lipokrem i krem nanocząsteczkowy). Cennymi składnikami emolientów są między innymi lipidy i mocznik. Najważniejsza jednak jest regularność ich stosowania. Emolienty działają maksymalnie 6 godzin dlatego powinny być stosowane minimum 3 razy dziennie, aczkolwiek praktyka pokazuje, że czasami skóra wymaga znacznie częstszego natłuszczania. Możliwe formy aplikowania emolientów obejmują dodatki do kąpieli i pod prysznic, substytuty mydła i inne preparaty do oczyszczania skóry (typu wash-off – zmywalne) oraz do pozostawienia na skórze (typu leave-on). Dla dzieci doskonałym rozwiązaniem są także kąpiele lecznicze mogą zawierać oleje naturalne lub mineralne, koloidy (na bazie zbóż, np. owsa) i miejscowe środki znieczulające.

Suplementacja i dieta w atopowym zapaleniu skóry u dziecka

Jak już zostało wspomniane niezwykle ważna jest profilaktyka: pierwotna i wtórna. Profilaktyka pierwotna dotyczy sytuacji, kiedy nie wystąpiły jeszcze objawy AZS, ale istnieje ryzyko rozwoju choroby ze względu na obciążony wywiad rodzinny. Wówczas działania zapobiegawcze można rozpocząć już w ciąży np. stosując odpowiednią dietę opartą na immunologicznym profilu żywności (badanie ImuPro), probiotykoterapię oraz unikając palenia papierosów i przebywania w dymie tytoniowym. Po narodzinach dziecka zaleca się wydłużenie czasu karmienia piersią i opóźnienie rozszerzania diety o 2-3 miesiące, a także unikanie ekspozycji na silne alergeny, np. kurzu. Profilaktyka wtórna ma na celu zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom choroby. Obok opisanej już pielęgnacji istotna jest odpowiednia dieta bez alergenów mogących doprowadzić do rozwinięcia stanu zapalnego, a także suplementacja w której szczególny nacisk kładzie się na probiotyki i wielonieniasycone kwasy tłuszczowe Omega-3.

W przypadku niemowląt z atopowym zapaleniem skóry badanie ImuPro wykonujemy u matki, a wynik jest podstawą stosowania diety eliminacyjnej w czasie karmienia piersią, oraz rozszerzania diety dziecka. W przypadku dzieci po 1 roku życia można wykonać już badanie ImuPro Basic z ich własnej krwi. Dieta oparta o ImuPro w połączeniu z probiotykoterapią na podstawie wyniku badania Mikrobiota jelit Basic pozwala uzyskać stan remisji i poprawić stan skóry.

Atopowe zapalenie skóry u dziecka – o co należy zadbać?

Istotne w przypadku dzieci z AZS są również:

• Dbanie o odpowiednią temperaturę pomieszczeń. Przegrzewanie dziecka prowadzi do nadmiernego pocenia się, pojawiania się potówek, zwiększonego prawdopodobieństwa infekcji bakteryjnej i grzybiczej. Temperatura na co dzień nie powinna wynosić więcej niż 21 stopni w dzień i około 19 stopni w nocy. Ma to szczególne znaczenie zimą, w sezonie grzewczym kiedy to skóra szybciej traci wodę. Wówczas należy zwiększyć liczbę aplikacji emolientów i nie dopuszczać do nadmiernego jej wysuszenia.
• Przewiewne ubrania z naturalnych tkanin. Ubranka z poliestru, który nie przepuszcza powietrza lub materiałów mogących podrażniać skórę (np. wełna) nie są wskazane dla dzieci z AZS. Najlepsze będą ubranka bawełniane, nieuciskające, przewiewne. Dodatkowo, w celu uniknięcia podrażnień można usunąć z nich metki. Na rynku dostępne są specjalne piżamki dla dzieci ze skórą atopową: wykonane z hypoalergicznych materiałów, bezszwowe.
• Pływalnia. Rodzice dzieci z AZS często unikają basenów. Zdecydowanie jest to wskazane w okresie zaostrzeń choroby. W czasie remisji można korzystać z pływalni, jednak należy zadbać o to, aby wybrać taką z wodą ozonowaną, a nie chlorowaną. Dodatkowo po każdej wizycie konieczne jest dokładne natłuszczenie skóry dziecka. Jeśli zaobserwujemy, że po wizycie na pływalni następuje zaostrzenie choroby, wówczas niestety z tej formy spędzania czasu należy zrezygnować.
• Ekspozycja na słońce. Promienie słoneczne w umiarkowanej ilości pozytywnie wpływają na atopię. Lato to zwykle dobry czas dla dzieci z AZS, pod warunkiem, że nie jest zbyt gorąco i nie dochodzi do przegrzewania się skóry. Istotna jest także kwestia ochrony przed szkodliwym promieniowaniem. Pomimo, że słońce łagodzi zmiany atopowe nie należy zapominać o hipoalergicznych kremach z filtrem. W okresie jesienno – zimowym można skorzystać z fototerapii.