Dieta i mikrobiota a choroba Alzheimera

Ponad 47 milionów ludzi na świecie cierpi na demencję, czyli chorobę otępienną. Szacuje się, że do 2050 roku wraz ze starzeniem się społeczeństwa, choroba ta może dotyczyć już ponad 131 milionów osób. Jedną z najczęstszych postaci otępienia jest choroba Alzheimera, stanowi 60-80% przypadków [1].

Choroba Alzheimera – objawy

Choroba Alzheimera (AD) jest nieodwracalną, neurodegeneracyjną chorobą ośrodkowego układu nerwowego (OUN), charakteryzującą się odkładającymi płytkami β-amyloidu, splątkami neurofibrylarnymi i stanem zapalnym układu nerwowego. W wyniku tych zmian dochodzi do ujawnienia objawów neurologicznych, jednak postęp choroby, w tym rodzaj objawów i ich nasilenie, są zależne od pacjenta. Do najczęstszych wczesnych symptomów można zaliczyć trudność w przypominaniu sobie niedawnych wydarzeń, które często mylnie wiązane są z wiekiem, czy też stresem. Wraz z postępem choroby mogą pojawić się takie objawy jak:

• splątanie,
• trudności językowe,
• utrata pamięci długotrwałej,
• drażliwość,
• agresja,
• wahania nastroju.

Choroba Alzheimera – diagnostyka

Chorobę Alzheimera diagnozuje się poprzez testy oceniające zachowanie i zdolności kognitywne, a w kolejnych etapach poprzez badania neuroobrazowe, takie jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Jednak ostateczna diagnoza jest możliwa dopiero po pośmiertnym badaniu tkanki mózgowej.

Choroba Alzheimera – przyczyny

Na rozwój choroby Alzheimera mają wpływ głównie czynniki genetyczne, związane z polimorfizmem niektórych genów. Innymi czynnikami są również urazy głowy, depresja oraz wysokie ciśnienie tętnicze. Niestety żadne leczenie nie zatrzyma postępu choroby, a tym bardziej nie odwróci powstałych już zmian chorobowych, dlatego ważne jest zastosowanie środków zapobiegawczych, mających na celu wsparcie pracy mózgu.

Żywienie a funkcje poznawcze mózgu

W ostatnich latach rozpoczęto badania nad wpływem wzorców żywieniowych na rozwój demencji i choroby Alzheimera. Dietami, które potencjalnie mogą przyczyniać się do zapobiegania upośledzeniu funkcji poznawczych są: dieta śródziemnomorska, DASH oraz MIND[2].

• Dieta śródziemnomorska Charakteryzuje się wysokim spożyciem owoców, warzyw, orzechów, roślin strączkowych, świeżych ryb i oliwy z oliwek, przy umiarkowanym spożyciu alkoholu (czerwonego, wytrawnego wina).Przestrzeganie tej diety przez dłuższy czas (ok. 5 lat) przez osoby zdrowe, wiązało się z większą całkowitą objętością mózgu, oraz mniejszym ubytkiem zarówno istoty szarej jak i białej, w porównaniu do osób odżywiających się niezgodnie z zaleceniami żywieniowymi tej diety [3].
• Dieta DASH Została opracowana w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz chorób sercowo-naczyniowych. Podobnie jak dieta śródziemnomorska, zakłada zwiększenie spożycia produktów roślinnych, ryb.  Dodatko ogranicza udział w diecie sodu i tłuszczu, a w tym cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych, poprzez zastosowanie niskotłuszczowych produktów mlecznych, ograniczenie spożycia soli, czerwonego mięsa czy też alkoholu. Ponadto w diecie DASH zaleca się spożywanie produktów pełnoziarnistych, nasion i orzechów, a także rezygnację z produktów przetworzonych. Jej stosowanie  podobnie do diety śródziemnomorskiej przynosi pozytywne efekty w poprawie funkcji poznawczych mózgu. [3]

Dieta MIND (ang. Mediterranean-DASH  Intervention  for  Neurodegenerative  Delay) jest hybrydą diety śródziemnomorskiej i diety DASH. Została opracowana w 2015 roku. Założenia tej diety oparte są o wieloletnie badania na temat wpływu pożywienia i składników odżywczych na kondycję mózgu.

Badania obserwacyjne wskazują, że dieta MIND może bardziej chronić przed pogorszeniem funkcji poznawczych i AD, niż dieta śródziemnomorska i dieta DASH [2]. Dieta ta zalecana jest przede wszystkim zdrowym ludziom w średnim wieku. Odżywianie się zgodnie z  zaleceniami  tej diety wspomaga  pamięć, zmniejsza chroniczny stres, spowalnia rozwój procesów otępiennych i neurodegeneracyjnych [3]. Dieta MIND powinna opierać się na naturalnej żywności, głównie produktach roślinnych. Należy jeść:

• co najmniej 6 porcji warzyw zielonolistnych/tydzień,
• przynajmniej 3 porcje pełnowartościowych produktów zbożowych,
• 1 porcję innych warzyw dziennie,
• orzechy, co najmniej 5 razy w tygodniu,
• nasiona roślin strączkowych (tj. fasola, cieciorka, soczewica, groch)> 3 porcje/tydzień.

Dieta MIND w porównaniu do śródziemnomorskiej i DASH uściśla także kwestie spożycia owoców, gdyż zakłada wprowadzenie owoców jagodowych w miejsce owoców jako ogólnej kategorii. Owoce jagodowe jak i drób powinny pojawiać się przynajmniej dwa razy w tygodniu, a ryby raz na tydzień. Ponadto zaleca się picie jednego kieliszka wina dziennie. Do uzyskania prozdrowotnych efektów muszą zostać ograniczone produkty z grupy niezalecanych. Ograniczeniu podlega przede wszystkim podaż produktów zwierzęcych oraz produktów z dużą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych [4]. Składniki diety MIND zostały podzielone na 2 grupy produktów – zalecanych, pozytywnie wpływających na funkcje kognitywne mózgu oraz grupę produktów niezalecanych. Grupa rekomendowanych składników zawiera 10 produktów, a niezalecanych 5.

Mikrobiota a funkcjonowanie mózgu

W badaniach nad patogenezą choroby Alzheimera pojawia się także temat roli mikrobioty jelitowej.

Zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą powodować rozwój stanu zapalnego układu nerwowego, który występuje w chorobie Alzheimera. Jest to związane z wytwarzaniem cytokin i metabolitów bakteryjnych, które w przypadku dysbiozy (nieprawidłowej ilości i jakości mikrobioty), mogą przedostawać się do krwiobiegu i docierać do mózgu. Konsekwencją tego zjawiska może być degradacja neuronów, pogorszenie funkcji poznawczych, a nawet przyspieszenie procesu starzenia się mózgu [5].

Profilaktyka Alzheimera oraz wsparcie funkcjonowania układu nerwowego i mózgu

W profilaktyce choroby Alzheimera, jak i ogólnej poprawie funkcjonowania mózgu i układu nerwowego, warto skorzystać ze wskazówek dietetycznych diety śródziemnomorskiej, DASH lub MIND.

W tym celu warto wykonać badania mikrobioty jelit Mikrobiota jelit Pro lub Mikrobiota jelit Complete i zastosować celowaną probiotykoterapię.

Co daje badanie mikrobioty jelit?

Badanie to sprawdza stan mikrobioty jelit pacjenta. Na podstawie wyniku badania oraz wywiadu chorobowego, zostaje przygotowana propozycja zindywidualizowanej terapii mikrobiologicznej, wspierającej funkcjonowanie przewodu pokarmowego, odporności i układu nerwowego. Ponadto probiotyki poprawiają szczelność bariery jelitowej, co zmniejsza przenikanie szkodliwych prozapalnych substancji do krwiobiegu i układu nerwowego. W skład badania Mikrobiota jelit Complete wchodzą bakterie neuroaktywne produkujące neuroprzekaźniki w tym GABA i serotoninę. Wpływają one pozytywnie na funkcjonowanie układu nerwowego całego organizmu.

Literatura

1. DeTure MA, Dickson DW. The neuropathological diagnosis of Alzheimer’s disease. Mol Neurodegeneration. 2019;14(1):32. Opublikowano 2019 sie 2. doi:10.1186/s13024-019-0333-5
2. van den Brink AC, Brouwer-Brolsma EM, Berendsen AAM, van de Rest O. The Mediterranean, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH), and Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) Diets Are Associated with Less Cognitive Decline and a Lower Risk of Alzheimer’s Disease-A Review. Adv Nutr. 2019 Nov 1;10(6):1040-1065. doi: 10.1093/advances/nmz054. PMID: 31209456; PMCID: PMC6855954.
3. Chłopicka J. Czy dieta i suplementacja mogą wspomagać pracę mózgu? Wszechświat, t. 121, nr 1–3/2020; 30-39.
4. WIECZOROWSKA-TOBIS K., SUWALSKA A. DIETA MIND – CO WIEMY O JEJ EFEKTYWNOŚCI. POSTĘPY DIETETYKI W GERIATRII I GERONTOLOGII 2016;1:5-8
5. Borsom EM, Lee K, Cope EK. Do the Bugs in Your Gut Eat Your Memories? Relationship between Gut Microbiota and Alzheimer’s Disease. Brain Sci. 2020 Nov 3;10(11):814. doi: 10.3390/brainsci10110814. PMID: 33153085; PMCID: PMC7693835.