Jak wybrać odpowiedni probiotyk dla siebie? Jaki probiotyk wybrać?

Ciągle rozwija się wiedza o tym, jak ważna dla naszego zdrowia jest równowaga mikrobioty jelitowej, a probiotyki zyskują coraz większą popularność i to nie tylko stosowane „osłonowo” przy antobiotykoterapii. Znalezienie właściwego probiotyku do stanu zdrowia bywa trudnym zadaniem, dlatego w tym artykule dowiesz się, jaka probiotykoterapia może być dla Ciebie odpowiednia.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są probiotyki?
• Na co należy zwrócić uwagę przy kupowaniu probiotyków?
• Jakie są korzyści z przyjmowania probiotyków?
• Jakie są działania probiotyków?
• Jakie są korzyści z przyjmowania probiotyków?
• Jak wybrać odpowiedni probiotyk?
• Jak wybrać skuteczny probiotyk dla dzieci?
• Czy probiotyki można zastąpić kiszonkami?
• Jak stosować probiotyki?
• Jak jest najlepszy probiotyk?

Może zainteresować Cię również artykuł: Jak przyjmować probiotyki? Zalety, dawkowanie oraz ich działanie na Twój organizm.

Co to jest probiotyk?

Definicja probiotyków, zgodna z World Health Organization (WHO) i Food and Agricultural Organization (FAO) mówi, że:

Bakterie probiotyczne są one izolowane z przewodu pokarmowego zdrowych osób.

Wśród preparatów probiotycznych możemy wyróżnić:

• probiotyk jednoszczepowy – zawiera pojedyncze, konkretne szczepy bakterii,
• probiotyk wieloszczepowy – zawiera kilka szczepów bakterii probiotycznych, które działają w organizmie za pomocą różnych mechanizmów.

Oprócz probiotyków zgodnych z powyższą definicją, pożyteczne działanie dla zdrowia mają również lizaty bakteryjne, czyli inaczej „zabite bakterie”, a nawet materiał genetyczny bakterii. Na rynku dostępne są też synbiotyki – preparaty łączące bakterie probiotyczne z prebiotykami, tj. składnikami żywności, które odżywiają i stymulują prozdrowotne bakterie.

Na co należy zwrócić uwagę przy kupowaniu probiotyków?

Warto wiedzieć, że właściwości danego probiotyku i konkretny wpływ na organizm zależy od szczepu/szczepów zawartych w nim bakterii – jest to tzw. szczepozależność probiotyków. Wybierając probiotyk, należy więc upewnić się, że preparat zawiera określony szczep/szczepy bakterii i wiedzieć, jakie działanie on zapewnia. Tak ważne jest więc, aby nazwa bakterii znajdujących się w preparacie probiotycznym miała 3-członową nazwę, jak np. Lactobacillus rhamnosus GG:

• I człon nazwy określa rodzaj bakterii, na tym przykładzie – Lactobacillus
• II człon nazwy określa gatunek bakterii – tu: rhamnosus
• III człon nazwy dopiero wskazuje na konkretny szczep bakterii, np. GG.

Jest to niezwykle istotne z tego względu, że w obrębie jednego gatunku bakterii, mogą istnieć szczepy probiotyczne, jak i nie wykazujące cech probiotyku. Dlatego zawsze przy wyborze probiotyku, sprawdź w jego składzie, czy bakterie w nim zawarte, mają określony szczep. To jedna z podstawowych zasad. Oprócz tego dobrze jest znać wskazania do stosowania tego szczepu probiotycznego, a także ewentualne przeciwwskazania. Przykładowo, w przypadku dość częstego SIBO (zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego), probiotyki zawierające powszechne bakterie prozdrowotne z rodzaju Lactobacillus, mogą nasilać dolegliwości.

Jakie są korzyści z przyjmowania probiotyków?

Ze względu na kluczową rolę mikrobioty jelitowej dla zdrowia całego organizmu, istnieje wiele korzyści, dla których warto rozważyć przyjmowanie probiotyków:

• na odporność – aż 80% odporności pochodzi z jelit, w wyniku kontaktu z antygenami bakterii,
• na zaparcia i na biegunkę – są one częstym objawem dysbiozy jelitowej, czyli zaburzenia równowagi pomiędzy bakteriami prozdrowotnymi a potencjalnie chorobotwórczymi w jelicie grubym – więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule,
• dla odbudowania zniszczonej mikrobioty jelitowej po leczeniu, na przykład antybiotykoterapii,
• dla wsparcia leczenia wielu chorób – istnieje wiele schorzeń, np. zespół jelita nadwrażliwego (IBS), choroby autoimmunologiczne i alergiczne, otyłość, a także depresja, czy zaburzenia lękowe, w których udowodniono jednocześnie występującą dysbiozę jelitową oraz korzyści z przyjmowania konkretnych szczepów bakterii probiotycznych.

Każdego dnia, nasza mikrobiota jelitowa narażona jest na wiele niekorzystnych czynników, takich jak: stres, wysokoprzetworzona dieta, przyjmowane leki (np. antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ), niedobór snu i aktywności fizycznej, alkohol, papierosy, zanieczyszczone środowisko. Wszystko to zaburza równowagę mikrobioty i prowadzi do dysbiozy.

Suplementacja probiotyków ma na celu przywrócenie równowagi mikrobioty jelitowej, co oddziałuje korzystnie na cały organizm. Prozdrowotne bakterie w mikrobiocie jelitowej są niezbędne dla procesów trawienia i wchłaniania, metabolizmu, odporności oraz syntezowania witamin (witaminy: B1, B6, B12, K i kwas foliowy). Bakterie jelitowe rozkładają też między innymi kancerogeny, które są czynnikami rakotwórczymi. Równowaga mikrobioty jelitowej zapewnia właściwe funkcjonowanie bariery jelitowej i lepsze wchłanianie składników mineralnych (wapń, magnez, potas, sód). Coraz więcej badań potwierdza również istotny wpływ mikrobioty na produkcję neuroprzekaźników, funkcjonowanie mózgu oraz układu nerwowego, a także nasze samopoczucie i dobrostan psychiczny. Z tych powodów warto wspomóc mikrobiotę jelitową korzystnymi bakteriami.

Jak działają probiotyki?

Powszechnie stosowane są bakterie probiotyczne z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, które pełnią funkcję ochronną w organizmie. Na drodze fermentacji wytwarzają między innymi kwas mlekowy, dzięki czemu zwalczają bakterie chorobotwórcze. W ten sposób zapobiegają i pomagają w zwalczaniu infekcji. Działanie probiotyków z tymi szczepami polega również na konkurowaniu z patogenami o miejsca przyłączenia się do nabłonka jelitowego i o składniki odżywcze.

Wśród bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus spp. możemy również wyróżnić bakterie probiotyczne syntetyzujące nadtlenek wodoru (H2O2), który w aktywny sposób hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych. Mimo wielu korzystnych efektów, w przypadku tych szczepów zalecana jest ostrożność przy podejrzeniu SIBO/IMO (tj. zespołu przerostu bakteryjnego lub metanogenów w jelitach), ponieważ mogą one nasilać objawy tego schorzenia (wzdęcia, nadmierne gazy, bóle brzucha itd.). Więcej o SIBO/IMO przeczytasz tutaj.

Bardzo ważne dla układu pokarmowego są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, do których należy kwas masłowy, ulegający przekształceniu do maślanu. Maślan wspiera odpowiednie działanie bariery jelitowej, ponieważ doskonale regeneruje i odżywia nabłonek jelitowy. Oprócz tego ma działanie przeciwzapalne, poprawia wzrost kosmków jelitowych, motorykę jelit, a także hamuje rozwój komórek nowotworowych w jelicie grubym oraz sprzyja procesom ich eliminacji. Maślan jest bezpieczny i przebadany do stosowania w postaci suplementów, ale warto zadbać przede wszystkim o bakterie, które go naturalnie produkują w jelitach.

Jednymi z głównych producentów maślanu w naszym organizmie są bakterie Faecalibacterium prausnitzii. Obecnie nie ma jeszcze na rynku probiotyków z tymi bakteriami, więc aby o nie zadbać należy skupić się na bakterii Akkermansia muciniphila, która produkuje substancje będące odżywką dla F. prausnitzii. Wspieranie bakterii A. muciniphila opiera się głównie na spożywaniu żywności bogatej w skrobię oporną i/lub suplementacji prebiotyków. Odżywianie i regeneracja nabłonka jelitowego poprzez zadbanie o powyższe bakterie jelitowe zapobiega zwiększeniu jego przepuszczalności, która może się przekształcić w zespół nieszczelnego jelita (ang. leaky gut syndrome).

Jak wybrać odpowiedni probiotyk?

Wielu z nas zastanawia się – jaki probiotyk wybrać, zwłaszcza jeśli dopiero rozpoczynamy naszą przygodę z probiotykoterapią. To, jaki probiotyk jest najlepszy dla nas, zależy głównie od naszego stanu zdrowia. Odpowiedni dobór szczepu zależy od występujących dolegliwości i chorób ze względu na różne właściwości poszczególnych szczepów. Jakie szczepy mają więc udowodnione działanie? Przykładowe skuteczne szczepy probiotyków i do czego służą to:

• Saccharomyces boulardii CNCM I-745 – stosowany zwykle na biegunkę (w tym też poantybiotykową lub spowodowaną Clostridium difficile), ma korzystne działanie również w chorobie Leśniowskiego-Crohna,
• Bifidobacterium longum (infantis) 35624 – przywraca równowagę mikrobioty jelitowej, często zalecany na zaparcia oraz w IBS (zespół jelita drażliwego/nadwrażliwego),
• Lactobacillus rhamnosus GG – szczep ten ma udowodnione skuteczne działanie przy biegunce poantybiotykowej lub spowodowanej Clostridium difficile, ale również w zapobieganiu i leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS), w alergiach, nawracających infekcjach górnych dróg oddechowych, IBS oraz w chorobie Leśniowskiego-Crohna i chorobach wątroby,
• Lactobacillus plantarum 299V – zalecany w przypadku zespołu jelita drażliwego/nadwrażliwego (IBS),
• Lactobacillus casei 431 – zmniejsza ilość dni infekcji górnych dróg oddechowych,
• Enterococcus faecalis DSM16440 – zapobiega nawrotom infekcji górnych dróg oddechowych oraz wspiera leczenie i zapobiega nawrotom w przypadku przewlekłych zapaleń oskrzeli.

To tylko przykładowe skuteczne szczepy probiotyków. Warto również wspomnieć, że na rynku są dostępne probiotyki (o udowodnionym działaniu w różnych jednostkach chorobowych) zawierające kombinacje wielu szczepów. W sprzedaży dostępne są także dedykowane probiotyki dla dzieci.

Jak wybrać skuteczny probiotyk dla dzieci?

Szczególną ostrożność należy zachować przy wyborze probiotyku dla niemowląt i małych dzieci. Należy wybrać taki probiotyk, przy którym producent zastrzegł, że jest przeznaczony dla dzieci w tej grupie wiekowej. Warto wybrać bezpieczny i przebadany preparat zawierający kilka szczepów, np. Lactococcus lactis W58, Bifidobacterium lactis W51, Bifidobacterium lactis W52 i Bifidobacterium bifidum W23. Na rynku dostępne są preparaty z tymi szczepami, które można bezpiecznie stosować już od 1 dnia życia.

Czy probiotyki można zastąpić kiszonkami?

Wpływ probiotyków jest korzystny dla zdrowia, ale często spotykamy się z pytaniami, czy suplementację probiotyków można zastąpić naturalną żywnością zawierającą szczepy probiotyczne, jak np. kiszonki?

Jak wiemy spożywanie kiszonek jest dobre dla zdrowia. Zawierają one wiele witamin i składników mineralnych, błonnik pokarmowy oraz bakterie kwasu mlekowego, głównie z rodzaju Lactobacillus. Kiszonki stanowią też źródło prebiotyków i skutecznie stymulują nasze bakterie jelitowe do wzrostu, jednakże nie zastąpią one suplementacji probiotykiem. Dodatkowo w przypadku wspomnianego wcześniej SIBO/IMO, mogą powodować niepożądane dolegliwości żołądkowo-jelitowe. W tym przypadku warto rozważyć zastąpienie kiszonek prebiotykami zawierającymi np. częściowo hydrolizowany błonnik gumy guar.

Jak stosować probiotyki? – przydatne wskazówki

Dla zdrowia jelit ważne jest by właściwie wykorzystać probiotyki, które zakupiliśmy. To jak przyjmować probiotyki i kiedy przyjmować może niekiedy budzić pewne wątpliwości. Na co zwrócić uwagę i czym się kierować wybierając probiotyk?

Kiedy brać i jak brać probiotyki:

• Przede wszystkim należy zawsze zwracać uwagę na zalecenia producenta – jest to pewne i sprawdzone źródło informacji o tym, jak zażywać probiotyk z uwzględnieniem, w jakich warunkach określone szczepy bakterii najlepiej przeżywają, co zapewnia skuteczność probiotyku. Zwróć też uwagę na zalecany sposób przechowywania.
• Probiotyki warto brać wraz z posiłkami, tj. rano tuż przed śniadaniem lub wieczorem po kolacji.
• Probiotyki zwykle należy popijać wodą o umiarkowanej temperaturze – nie zaleca się popijania sokiem i innymi napojami niż niegazowana woda, a tym bardziej napojami gorącymi (powodują gorszą przeżywalność bakterii, a więc mniejszą skuteczność probiotyku).
• Jeśli przyjmujesz kilka probiotyków to najlepiej odpowiednio rozdzielić je do posiłków i nie łączyć ich ze sobą – zwiększy to korzyści podczas przyjmowania poszczególnych szczepów.
• Nie należy też łączyć probiotyków z lekami (zachowaj min. 2 h odstępu).

Jaki jest najlepszy probiotyk?

Niełatwo jest dobrać odpowiednie probiotyki dla dorosłych, a jeszcze jeszcze ostrożniej wybieramy probiotyki dla dzieci. Więc jak wybrać najlepszy probiotyk? Jakie szczepy bakterii dostarczą Tobie najwięcej korzyści?

Pożądane efekty może przynieść indywidualnie dopasowana suplementacja probiotykami, która uwzględnia stan zdrowia wraz z występującymi objawami, ale również stan Twojej mikrobioty jelitowej. Propozycję takiej celowanej terapii probiotycznej możesz uzyskać wykonując badanie Mikrobiota jelit. Dostępne ono jest w 4 różnych panelach: Screen, Basic, Pro i Complete, które różnią się ilością badanych mikroorganizmów. Ich porównanie znajdziesz tutaj. Niezależnie od panelu, badanie Mikrobiota jelit dostarczy Ci jasnych informacji o tym w jakim stanie jest Twoja mikrobiota jelitowa oraz otrzymasz propozycję terapii probiotycznej (mikrobiologicznej), stworzonej w oparciu o wynik badania i wywiad zdrowotny. Terapia zawiera dopasowane rodzaje szczepów bakterii oraz dokładne informacje jak brać probiotyki (dawka, kiedy przyjmować), by zapewnić Ci kompleksowe wsparcie zdrowia.

Podsumowanie

Warto wspomóc zdrowie probiotykami, ale to, jak prawidłowo dobrać i jak skutecznie zażywać probiotyki, nie jest proste. Oprócz pomocy specjalisty, warto rozważyć wykonanie badania mikrobioty jelitowej.

Źródła:

Boggio Marzet, Burgos F, Del Compare M, Gerold I, et al (2022). Approach to probiotics in pediatrics: the role of Lactobacillus rhamnosus GG. Arch Argent Pediatr 2022;120(1):e1-e7.

Carucci L, Nocerino R, Paparo L, De Filippis F, Coppola S, Giglio V, Cozzolino T, Valentino V, Sequino G, Bedogni G, Russo R, Ercolini D, Berni Canani R. (2022). Therapeutic effects elicited by the probiotic Lacticaseibacillus rhamnosus GG in children with atopic dermatitis. The results of the ProPAD trial. Pediatr Allergy Immunol. 2022 Aug;33(8):e13836. doi: 10.1111/pai.13836. PMID: 36003050; PMCID: PMC9542056.)

Chaudhary P.P., Kaur M., Myles I.A. (2024). Does „all disease begin in the gut”? The gut-organ cross talk in the microbiome. Appl Microbiol Biotechnol. 2024 May 21;108(1):339. doi: 10.1007/s00253-024-13180-9. PMID: 38771520; PMCID: PMC11108886.

Gałecka M., Basińska A. M., Bartnicka A. (2018). Probiotyki— implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 12, No. 5, pp. 170-182).

Gałęcka M., Basińska A. M., Bartnicka A. (2018). Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka—implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 12, No. 2, pp. 50-59).

Habermann W., Zimmermann K., Skarabis H., Kunze R., Rusch V. (2001). Einfluß eines bakteriellen Immunstimulans (humane Enterococcus faecalis-Bakterien) auf die Rezidivhäufigkeit bei Patienten mit chronischer Bronchitis. Arzneimittel-Forschung, 51(II), 931-937. [Influence of a bacterial immunostimulant (human Enterococcus faecalis bacteria) on the occurrence of relapse in patients with chronic bronchitis.]

Habermann W., Zimmermann K., Skarabis H., Kunze R., Rusch V. (2002). Reduction of acute recurrence in patients with chronic recurrent hypertrophic sinusitis by treatment with a bacterial immunostimulant (Enterococcus faecalis Bacteriae of human origin. Arzneimittel-Forschung, 52(8), 622-627.

Han X., Lee A., Huang S., Gao J., Spence J.R., Owyang C. (2019) Lactobacillus rhamnosus GG prevents epithelial barrier dysfunction induced by interferon-gamma and fecal supernatants from irritable bowel syndrome patients in human intestinal enteroids and colonoids. Gut Microbes. 2019;10(1):59-76. doi: 10.1080/19490976.2018.1479625. Epub 2018 Aug 6. PMID: 30040527; PMCID: PMC6363076.

Jamer T. (2020). Wpływ modyfikacji mikrobiomu na układ odpornościowy dziecka – przegląd wybranych substancji i obserwacje własne polskich pacjentów. Medycyna I Życie, 7(3-4), 33-47.

Jespersen L., Tarnow I., Eskesen D., et al (2015). Effect of Lactobacillus paracasei subsp. paracasei, L. casei 431 on immune response to influenza vaccination and upper respiratory tract infections in healthy adult volunteers: a randomized, double-blind, placebo-controlled, parallel-group study. Am J Clin Nutr. 2015;101(6):1188–96.

Kitz R., Martens U., Zieseniß E., Enck P., Rose M. (2012). Probiotic E. faecalis—adjuvant therapy in children with recurrent rhinosinusitis. Open Medicine, 7(3), 362-365.