Kolka niemowlęca – objawy i postępowanie

Kolka jest jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego (ang. Functional gastrointestinal disorders – FGIDs) w okresie niemowlęctwa. Pojawia się między 1 a 4 miesiącem życia. Dane epidemiologiczne co do częstości występowania kolki są rozbieżne. Szacuje się, że problem ten może dotyczyć od 2 do nawet 73% noworodków i niemowląt! Średnio kolka dotyka 25% niemowląt w pierwszych 3 miesiącach życia.

Kolka niemowlęca – co to?

Dotychczas nie stwierdzono, aby kolka była związana z nieprawidłowościami strukturalnymi układu pokarmowego, czy istotnymi odchyleniami w wynikach badań laboratoryjnych. Stwarza to jednak trudności diagnostyczne i terapeutyczne.

Kolka niemowlęca – objawy

Zgodnie z najnowszymi IV Kryteriami Rzymskimi zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego u niemowląt i małych dzieci z 2017 r. ustalono dwa warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby zdiagnozować kolkę niemowlęcą:

1. Dziecko płacze lub wykazuje nadmierny niepokój przez co najmniej 3 godziny dziennie, przez okres co najmniej 3 dni w ostatnim tygodniu.
2. Całkowita ilość płaczu i niepokoju przekracza 3 godziny w ciągu doby, odnotowana w prowadzonym przez rodziców 24-godzinnego dziennika zachowania dziecka.

Przyczyny kolki niemowlęcej

Etiologia kolki niemowlęcej pozostaje niewyjaśniona. Należy pamiętać, że wiele układów nowonarodzonego człowieka nie jest jeszcze w pełni dojrzałych. Należy do nich układ pokarmowy oraz nerwowy. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia dolegliwości może być:

• niedojrzałość układu pokarmowego oraz bariery jelitowej,
• stan zapalny w obrębie jelit,
• zaburzona perystaltyka i nadmierne gromadzenie gazów,
• zmieniona gospodarka hormonów żołądkowo-jelitowych, w tym obniżony poziom serotoniny,
• przejściowa nietolerancja laktozy, czy alergia lub nadwrażliwość na białko mleka krowiego.

Kolkę niemowlęcą wiąże się również z czynnikami psychospołecznymi i relacją niemowlęcia z rodzicami, takimi jak: niewystarczająca interakcja rodzic-dziecko, napięcia w relacji rodzinnej, lęk rodzicielski. Ponadto późne macierzyństwo, palenie papierosów przez matkę oraz nieprawidłowa technika karmienia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia dolegliwości.

Mikrobiota a kolka

Również mikrobiota jelitowa w okresie noworodkowym nie jest jeszcze ustabilizowana. Kształtowanie mikrobiologiczne rozpoczęło się wewnątrzmacicznie i przejdzie wiele dynamicznych zmian do ukończenia 2-3 roku życia. Dopiero po tym czasie profil mikrobioty jelitowej stabilizuje się. Istnieją doniesienia mówiące o obniżonej ilości bakterii z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium wśród norowodków z kolką.  Dysbioza może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego w obrębie jelit oraz rozwoju alergii lub nadwrażliwości pokarmowych, które powodują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Dlaczego mikrobiota ma znaczenie?

• reguluje motorykę jelit,
• dysbioza może spowodować gromadzenie się gazów i powodować dyskomfort oraz prowadzić do bólu podczas wypróżnień,
• bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu,
• uszczelnia barierę jelitową,
• moduluje funkcjonowanie układu odpornościowego,
• wpływa na pracę układu nerwowego, w tym aktywację neuroendokrynną i moduluje działanie osi jelita-mózg.

Jak postępować, gdy dziecko zmaga się z kolką?

Należy pamiętać, że kolka jest stanem samoograniczającym się, czyli dolegliwości powinny same ustąpić. Nadrzędnym działaniem jest wsparcie opiekunów dziecka w radzeniu sobie z uporczywymi dolegliwościami potomka. Bardzo ważne jest wzmacnianie relacji niemowlę-rodzina oraz rozwijanie poczucia umiejętnej opieki nad dzieckiem. Zmniejszeniu objawów może pomóc:

• masaż brzuszka,
• terapia behawioralna – np. kołysanie, układanie w pozycji na brzuszku, ciepłe okłady.
• podaż probiotyków.

W ostatnim czasie pojawiają się doniesienia sugerujące również korzystny wpływ podaży szczepu probiotycznego Lactobacillus reuteri DSM 17938 na przebieg kolki niemowlęcej.

Obszar ten wymaga kontynuacji rzetelnych badań, aby móc wyciągnąć jednoznaczne wnioski. Chociaż rutynowe stosowanie probiotyków do leczenia lub zapobiegania kolce niemowlęcej nie jest jeszcze zalecane, stanowi to obiecujący kierunek postępowania terapeutycznego.

Czego nie robić?

Zgodnie ze Stanowiskiem Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, nie zaleca się profilaktycznego stosowania diety bezlaktozowej i bezmlecznej u matki karmiącej. Nie ma również podstaw do przerywania karmienia piersią z powodu kolki niemowlęcej. Jednakże, w przypadku podejrzenia u dziecka alergii pokarmowej na białko mleka krowiego, zasadne może być dokonanie krótkiej próby empirycznej i zastosowanie diety eliminującej mleko i jego przetwory u matki w przypadku niemowląt karmionych piersią. U niemowląt żywionych sztucznie można spróbować zastosować mieszanki zawierające hydrolizaty białka mleka krowiego  Jeśli przyczyną objawów była alergia dziecka na białka mleka, dolegliwości powinny ustąpić w ciągu 48–72 godzin. Nie powinno się samemu stosować działań mechanicznych w obrębie zwieraczy odbytu. Działania te (czopki, termometry, katetery rektalne) mogą uszkodzić zarówno mięśnie jak i śluzówkę odbytu oraz przyczynić się do trudności z wypróżnianiem w przyszłości.
Jeśli niemowlę wykazuje nadmierny niepokój i płaczliwość, sytuację tę opiekunowie powinni skonsultować z lekarzem pediatrą. Pozwoli to na ustalenie czy objawy te są związane z kolką niemowlęcą oraz najbardziej wskazanego postępowania w danej sytuacji zdrowotno-rodzinnej.

1. Vandenplas Y, Hauser B, Salvatore S.:  Functional Gastrointestinal Disorders in Infancy: Impact on the Health of the Infant and Family. Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition 2019, 22(3):207-216.
2. Tanaka M, Nakayama J.: Development of the gut microbiota in infancy and its impact on health in later life. Allergology International 2017, 66(4):515-522.
3. Cukrowska B.: Znaczenie programowania mikrobiotycznego w rozwoju przewlekłych chorób nieinfekcyjnych. Standardy Medyczne. Pediatria 2016, 1019-1028.
4. Zeevenhooven J, Koppen IJ, Benninga MA.: The New Rome IV Criteria for Functional Gastrointestinal Disorders in Infants and Toddlers. Pediatric gastroenterology, hepatology & nutrition 2017, 20(1):1-13.
5. Tintore M, Colome G, Santas J i wsp.: Gut Microbiota Dysbiosis and Role of Probiotics in Infant Colic. Archives of Clinical Microbiology 2017,8(4):56.
6. Johnson JD, Cocker K, Chang E.: Infantile colic: recognition and treatment. American Academy of Family Physicians 2015, 92(7):577-82.
7. Tintore M, Colome G, Santas J i wsp.: Gut Microbiota Dysbiosis and Role of Probiotics in Infant Colic. Archives of Clinical Microbiology 2017,8(4):56.
8. Savino F, Cresi F, Pautasso S i wsp.: Intestinal microflora in breastfed colicky and non-colicky infants. Acta Paediatrica 2004, 93(6):825–829.
9. Rhoads JM, Collins J, Fatheree NY i wsp.: Infant Colic Represents Gut Inflammation and Dysbiosis. The Journal of Pediatrics 2018, 203:55-61.
10. Ong  TG, Gordon  M, Banks  SSC i wsp.: Probiotics to prevent infantile colic. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, 3:CD012473.
11. Czerwionka-Szaflarska M, Gawryjołek J.: Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, 4(6):408-414.
12. Borszewska-Kornacka MK, Rachtan-Janicka J, Wesołowska A i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne Pediatria 2013, 10:265-279.
13. Nocerino R, et al. The therapeutic efficacy of Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB‐12® in infant colic: A randomised, double blind, placebo‐controlled trial. Alimentary pharmacology & therapeutics, 2020, 51.1: 110-120.
14. http://www.mlecznewsparcie.pl/2015/01/kolka-niemowleca/